ازدواج فامیلی – بررسی دیدگاه علم روانشناسی نسبت ازدواج فامیلی و اثرات آن

همه شما برای یک بار هم که شده کلمه ی ازدواج فامیلی را شنیده اید و حتی فراتر از آن، شنیده اید که می گویند عقد دختر عمو و پسر عمو را در آسمان ها بسته اند!

اینکه چقدر این واژه و ضرب المثل ­های مشابه را شنیده باشید، بستگی به آن دارد که در کجا متولد شده باشید.

ازدواج فامیلی یعنی ازدواجی که زوجین در آن جد و نیای مشترک داشته باشند. در واقع ازدواج زوجی که رابطه ی خانوادگی درجه پنج دارند، ازدواج فامیلی محسوب نمی شود.

در احادیث امامان ازدواج فامیلی گاه نکوهش و گاه تشویق شده است، اما از این موارد که بگذریم ما می خواهیم تا موارد روانشناسی و دیدگاه علمی را در این باره بررسی کنیم.

از شما دعوت می کنیم در ادامه مطلب با مرکز مشاوره هم اندیشان همراه باشید تا به بررسی دیدگاه علم روانشناسی نسبت به ازدواج فامیلی و اثرات آن را مورد بررسی قرار دهیم.

ازدواج فامیلی از دیدگاه علمی

اولین و مهم ‌ترین نکته که امروزه با پیشرفت و گسترش علم پزشکی همه ی مردم به خوبی می ­دانند، این است که، در ازدواج فامیلی احتمال معلولیت فرزندی که به دنیا خواهد آمد افزایش پیدا می ­کند؛ حتی اگر درجه ی نسبت زوج سه و چهار هم باشد، باز هم به دلیل تشدید ژن های معیوب، امکان معلولیت فرزند وجود دارد.

اینکه می ­گوییم دیدگاه شما نسبت به این امر، یعنی ازدواج فامیلی مربوط به محل تولد شماست؛ به این دلیل است که هر کشوری، استان و حتی شهر دیدگاه مختص به خود را در این باره دارد.

برای واضح تر شدن قضیه بدانید که این ازدواج در خاورمیانه رایج است، ولی در برخی کشورهای اروپایی و شمال آمریکا، ازدواج فامیلی یا ممنوع است یا مردم بسیار آن را بد می دانند؛ اما مثلا در کشور خودمان در استان های جنوبی و به خصوص اقوام بختیاری و استان سیستان و بلوچستان رواج دارد.

افرادی که این نوع ازدواج را انتخاب می کنند، باید آزمایش های ژنتیکی را حتما انجام بدهند.

ازدواج فامیلی از نظر روانشناسی

روانشناسان و مشاوران به طور کلی ازدواج با خویشاوندان را توصیه نمی ­کنند؛ اما آنها بهترین نوع ازدواج فامیلی را هم در بین خویشان، درجه سه توصیه می کنند.

البته کارشناسان مختلف در این ­باره نظرات متفاوت و مثبت و منفی زیادی داده اند و به طور قطعی نمی توان گفت که باید یا نباید ازدواج فامیلی صورت بگیرد.

روانشناسان توصیه می کنند، در هر ازدواجی، چه فامیلی و چه غیر فامیلی، هر دو طرف باید به خوبی و درست یکدیگر را ارزیابی کنند. ارزیابی طرف مقابل در ازدواج فامیلی هم مانند بقیه ی ازدواج ها اهمیت دارد؛ به این دلیل که هر چقدر هم دو خانواده یکدیگر را بشناسند، این شناخت سطحی است.

در این راستا ما توصیه می کنیم مقاله برای آشنایی قبل از ازدواج چه باید کرد و به چه نکاتی باید توجه کرد؟ را مطالعه بفرمایید تا اطلاعات مفیدی را در جهت شیوه های ارزیابی طرف مقابلتان آموزش ببینید و انتخاب درستی را رقم بزنید.

­خطرات ازدواج های فامیلی

در حالت عادی، احتمال اینکه فرزند یک زوج دارای معلولیت یا نارسایی باشد 2 تا 3 درصد است؛ اما در ازدواج فامیلی این مقدار دو برابر می شود، یعنی احتمال معلولیت یا نارسایی در فرزندتان 5 تا 6 درصد!

گاهی حتی این درصد به 12 تا 15 می ­رسد، (این درصد ها در صورت نداشتن سابقه ی فرزند معلول در آنها است.) زمانی که ازدواج ­ها فقط در یک سمت خانواده اتفاق می ­افتد؛ یعنی زوج هر دو فقط از خانواده ­ی پدری یا مادری باشند.­

در دی ان ای هر شخص، ژن ­هایی وجود دارد که توانایی مقاومت در برابر برخی بیماری ­ها را ندارد.

زمانی که دو فرد از یک خانواده تصمیم به ازدواج می ­گیرند، طبیعی است که ژن ­های ضعیف ­شان یکسان باشد؛ پس در نتیجه ازدواج آن ها ممکن است فرزندی معلول به دنیا بیاورد. (با توجه به درصد های ذکر شده و البته سابقه ­ی داشتن یا نداشتن معلولیت در خانواده آن ها)

نکته ای که تمام زوج های فامیلی باید بدانند این است که سالم بودن فرزند اول، سلامت بقیه فرزندان را تأیید نمی ­کند.

درجه بندی ازدواج فامیلی

ازدواج فامیلی، درجه بندی متفاوتی دارد. ازدواج فامیلی معمولا از اقوام درجه 3 به بعد رخ می دهد.

اقوام درجه 3 عبارت است از پسرعمو و دختر عمو، دختر خاله و پسر خاله، دختردایی و پسر عمه، دخترعمه و پسر دایی، که از علم پزشکی مطلوب نیست اما در مملکت ما رایج است.

در ازدواج با اقوام درجه 4، ازدواج بین نسل سوم رخ می دهد؛ برای مثال ازدواج یک فرد با نوه عمو، دایی، خاله است. این نوع ازدواج نیز خطرات ژنتیکی دارد، اما به نسبت ازدواج با اقوام درجه 3 این خطر کمتر است.

ازدواج درجه 5 بین نوادگان رخ می دهد و مطلوب ترین است؛ چرا که دیگر ازدواج فامیلی محسوب نمی شود و خطر آن در حد ازدواج دو فرد غیر فامیل است.

لیست بیماری هایی که نوزاد ممکن است در اثر ازدواج فامیلی به آنها مبتلا بشود

1. معلولیت
2. تالاسمی
3. فلج مغزی
4. پی. کی. یو و فاویسم
5. بیماری های مرتبط با نقص ایمنی
6. دیستروفی عضلات
7. سندرم داون (Down syndrome)
8. سندروم کلاین فلتر (Klinefelter syndrome)
9. سندروم فنیل کتونوریا (Phenylketonuria)
10. سندروم نونان
11. سندرم ترنر (Turner Syndrome)
12. سقط جنین
13. کاتاراکت (Cataracte)

شاید اینکه بگوییم ازدواج فامیلی معایبی دارد، عده ای در مقابل ما جبهه بگیرند، اما بدیهی است که زمانی که اختلافی بین زوجی که نسبت فامیلی دارند می‌افتد، تمام نزدیکان به واسطه ی ارتباطشان به خود اجازه دخالت و پا درمیانی می دهند.

نه اینکه در دیگر ازدواج ها دخالت نباشد، اما در ازدواج فامیلی این مورد بسیار بیشتر دیده می ‌شود.

آیا برای ازدواج فامیلی باید به تست و مشاوره ژنتیک رفت؟

اول از همه بدانید که تصمیم گیرنده شما هستید، ما فقط شما را به راهی که علم می گوید درست ت­ر است هدایت می کنیم. متاسفانه برای ازدواج فامیلی در کشور ما مشاوره ی ژنتیک و تست ها و آزمایشات مربوط به آن اجباری نیست.

علاوه بر آن هزینه های مربوط به این موارد بسیار زیاد است و بیمه ها هزینه های آن را جز در مواردی اندک و به خصوص آن هم نه به طور کامل بر عهده نمی گیرند. هزینه های زیاد این مشاوره باعث می شود تعداد بسیار زیادی از کسانی که قصد دارند ازدواج فامیلی داشته باشند از آن خودداری کنند.

البته لازم به ذکر است که هزینه ها با توجه به دکتر مربوطه و نوع و مدتشان متفاوت خواهند بود.

توصیه ی ما این است که اگر قصد ازدواج با یکی از خویشاوندان خود را دارید، برای آرامش فکر خودتان و اینکه در آینده دچار پشیمانی و مشکلات فرزندی که معلول است نشوید، این مشاوره و آزمایشات را نادیده نگیرید.

مشاور ژنتیک شجره نامه زوجین را رسم و بررسی کرده و میزان ضریب هم خونی را محاسبه می کند و میزان خطر هر ازدواج را مشخص می کند، و راهنمایی های لازم را به افرادی که می خواهند با هم ازدواج کنند می دهد.

توصیه می شود حتما از مراکز درمانی معتبر استفاده کنید و از استاندارد بودن تست ها هم تا حد امکان اطمینان حاصل کنید، زیرا که اگر آزمایش ها استاندارد نباشند نه تنها باعث نگرانی و استرس بیشتر در زوجین و خانواده شان می شود، بلکه ممکن است هزینه های اضافی در پی داشته باشد.

در مجموع ازدواج فامیلی خوب است یا بد؟

بپذیریم یا نپذیریم، در کشور ما ازدواج فامیلی رواج دارد و خانواده های بسیاری از آن استقبال می ­کنند. علاوه بر مشکلات و سختی های گفته شده، ازدواج فامیلی محاسنی هم دارد.

برای مثال می توان گفت شناخت خانواده ها از یکدیگر بیشتر است و اینکه دو خانواده در یک سطح فرهنگی و تربیتی قرار دارند، و این موردی است که در اسلام نیز بسیار به آن توجه شده است.

چنانچه کسب اطلاعات بیشتر برای شما لازم است یا به دریافت مشاوره ازدواج احتیاج دارید، با مشاورین ما در مرکز مشاوره هم اندیشان تماس حاصل فرمایید. مشاورین این مجموعه آماده ارائه هرگونه خدمت رسانی در خصوص مسئله ازدواج به شما عزیزان می باشند. از همراهی شما سپاسگزاریم.

سوالات متداول

نگاه مردم کشورهای مختلف نسبت به ازدواج فامیلی یکسان است؟

خیر مردم هر کشور عقاید مختلف و مختص به خود دارند.

بیشترین آمار ازدواج فامیلی در ایران مربوط به کجاست؟

مربوط به جنوب کشور به خصوص سیستان و بلوچستان

آیا مشاوره ی ژنتیک مختص کسانی است که قصد ازدواج فامیلی دارند؟

خیر در همه ی ازدواج ­ها امکان متولد شدن فرزند معلول وجود دارد.

کسانی که قصد ازدواج فامیلی دارند باید تست ژنتیک بدهند؟

بله، برای تشخیص ژن های معیوب و اطمینان از سلامتی نظر مشاور ژنتیک را باید جویا شوید.

در ازدواج های فامیلی فرزندان ممکن است چه مشکلاتی داشته باشند؟

معلولیت – تالاسمی – پی. کی. یو – فاویسم – بیماری های مرتبط با نقص ایمنی، سندرم داون