استرس اکسیداتیو چیست و چه علائم و شاخص هایی دارد؟

معنای استرس اکسیداتیو، نبود تعادل بین آنتی ‌اکسیدان‌ها و رادیکال‌ های آزاد در بدن می باشد. رادیکال‌ های آزاد، مولکول‌ هایی با اکسیژن همراه با تعداد ناموزون الکترون ‌ها را دربر می گیرد. به آن ‌ها این ناموزون بودن تعداد الکترون‌ها اجازه می‌ دهد که با هر نوع مولکولی به آسانی واکنش نشان دهند.

رادیکال‌ های آزاد در بدن شما سبب تشکیل واکنش‌ های شیمیایی با زنجیره ‌های طولانی می گردند. به واکنشی که بین مولکول ‌ها و رادیکال ‌های آزاد بدن شما انجام می‌ گردد، اکسیداسیون می‌ گویند؛ واکنشی که می ‌تواند هم مضر باشد و هم مفید. مضر بودن آن سبب ایجاد استرس اکسیداتیو باشد که ما در این مقاله از هم اندیشان به طور کامل به آن اشاره کرده ایم.

اثرات استرس اکسیداتیو بر روی بدن

فرایند اکسیداسیون برای بدن یک فرآیند ضروری و طبیعی بوده و دائما در حال انجام می باشد. ولی استرس اکسیداتیو موقعی رخ می دهد که تعادل مابین فعالیت آنتی‌اکسیدان‌ ها و فعالیت رادیکال‌ های آزاد دچار اختلال شود.

زمانی که اکسیداسیون به نحو احسن عمل می ‌کند، رادیکال‌ های آزاد توانایی این را دارند که به سیستم ایمنی بدن در مبارزه با موارد بیماری ‌زایی که سبب عفونت در بدن می ‌شوند، کمک کنند.

در حالی که تعداد رادیکال ‌های آزاد بیشتر از حدی باشد که آنتی ‌اکسیدان‌ ها نتوانند از آن‌ ها محفاظت کنند، رادیکال ‌های آزاد توانایی این را دارند که به DNA، بافت چربی و پروتئین‌ های بدن صدمه برسانند. لیپید ها، پروتئین ‌ها و DNA بخش عمده‌ ای از بدن را ایجاد می کنند.

پس به آن ‌ها هرنوع آسیبی که برسد، به مرور زمان، سبب بیماری‌ های مختلف می‌ گردد. آن بیماری ها عبارت اند از:

• دیابت
• سخت شدن رگ ‌های خونی یا تصلب شرایین
• بیماری‌ های التهابی
• فشار خون بالا
• بیماری قلبی
• بیماری‌های نورودژنراتیو از جمله آلزایمر و پارکینسون
• سرطان

عوامل تأثیرگذار بر استرس اکسیداتیو

ایجاد التهاب و یا ورزش در بدن تمامی اشخاص، موجب تولید رادیکال‌ های آزاد می گردد. این رویدادی طبیعی و در حقیقت قسمتی از سیستم پیچیده‌ بدن جهت حفظ سلامتی می باشد. گاهی هم امکان دارد در محیط در معرض رادیکال ‌های آزاد قرار بگیریم.

برخی از منابع رادیکال‌ های آزاد به شرح زیر است:

• اُزُن
• بعضی از پاک کننده‌ ها و آفت ‌کش‌ها
• دود سیگار
• تابش و تشعشع
• آلودگی
• رژیم غذایی که حاوی قند، چربی و الکل بسیار می باشد هم قادر است در تولید رادیکال ‌های آزاد نقش داشته باشد.

مدیریت و جلوگیری از ابتلا به استرس اکسیداتیو

حدوا غیرممکن می باشد که در معرض استرس اکسیداتیو و رادیکال ‌های آزاد قرار نگیریم، ولی با انجام برخی از کارها توانایی این را داریم که بر روی بدنمان تاثیرات استرس اکسیداتیو را به حداقل برسانیم.

در این زمینه مهم ‌ترین کاری که می ‌توان انجام داد کاهش تشکیل رادیکال‌ های آزاد و افزایش سطح آنتی ‌اکسیدان‌ ها در بدن می باشد. یکی از راه ‌های پیشگیری از مبتلا شدن به استرس اکسیداتیو این است که در رژیم غذایی خود از وجود میزان مناسب از آنتی ‌اکسیدان ‌ها مطمئن باشید.

میل کردن پنج وعده سبزیجات و میوه در روز، مناسب ترین راه تأمین آنتی ‌اکسیدان مورد نیاز برای بدن می باشد.

با برخی از میوه‌ها و سبزیجاتی که سرشار از آنتی ‌اکسیدان می باشند، آشنا شوید؛

• انواع توت ‌ها
• گیلاس
• میوه ‌های خانواده‌ مرکبات
• آلو خشک
• برگ‌ های سبزِ تیره
• کلم بروکلی
• هویج
• انواع گوجه‌ ها
• زیتون
• ماهی
• آجیل
• ویتامین E و C
• زرد چوبه
• چای سبز
• ملاتونین
• پیاز
• سیر
• دارچین

گزینش یک سبک زندگی سالم هم توانایی این را دارد که احتمال مبتلا شدن به به استرس اکسیداتیو را کمتر کند.

در ادامه در این مسیر روش‌ هایی که به شما کمک می ‌کنند را معرفی کرده ‌ایم.

1. یک برنامه‌ ورزشی متوسط و منظم داشته باشید: این مسئله به شکل طبیعی سبب افزایش سطح آنتی ‌اکسیدان گشته و صدمه های ناشی از استرس اکسیداتیو را کمتر می کند. ورزش منظم ارتباطی مستقیم با کاهش اثرات پیری، ضریب طول عمر و همچنین کاهش خطر مبتلا شدن به سرطان (و سایر بیماری ‌هایی که در فوق به آن اشاره شد) دارد.
2. سیگار نکشید:اگر شخصی سیگاری می باشید، سعی کنید آن را ترک کنید. و هم از قرار گرفتن در معرض دود آن نیز جلوگیری کنید.
3. با احتیاط از مواد شیمیایی استفاده کنید: این مسئله شامل تابش اشعه ‌های غیرضروری، مواد پاک کننده‌ و هم موادی از جمله سم های دفع آفات استفاده شده در کشاورزی یا مواد غذایی می‌ گردد.
4. با محیط زیست سازگار شوید: از روش های محیط زیستی، از جمله استفاده از خودروی اشتراکی مطلع شوید و از آنان استفاده نمایید. این امر به طور غیر مستقیم و مستقیم در بدن شما و همچنین در جامعه در کاهش تولید رادیکال ‌های آزاد مؤثر می باشد.
5. از ضد آفتاب استفاده نمایید: کرم های ضد آفتاب‌ از صدمه رساندن به پوست از طرف اشعه‌ ماوراء بنفش، جلوگیری می ‌کنند.
6. مصرف الکل را کمتر کنید.
7. به اندازه کافی بخوابید: برای ایجاد تعادل در بدن، داشتن خواب کافی بسیار مهم است. خواب مناسب در تولید هورمون، بهبود عملکرد مغز و آنتی‌ اکسیدان تأثیرگذار می باشد؛ و هم تعادل مابین آنتی ‌اکسیدان ‌ها و رادیکال ‌های آزاد را هم حفظ می‌کند.
8. به اندازه غذا بخورید: تحقیقات مختلف نشان داده است که غذا خوردن به صورت مداوم و پرخوری، بدن را در وضعیت استرس اکسیداتیو قرار داده و به آن صدمه می رساند. توصیه می شود در فواصل زمانی مناسب غذای خود را خورده و در هر وعده بخش های متوسط یا کوچکی از غذا را میل نمایید.
9. غذاهای آماده: این گروه از مواد غذایی یکی دیگر از عوامل افزایش دهنده‌ی خطر مبتلا شدن به استرس اکسیداتیو می باشد؛ بنابراین تا حدی که امکان دارد از مصرف آنان جلوگیری کنید.

نتیجه گیری

درست است که تولید آنتی ‌اکسیدان‌ ها و رادیکال ‌های آزاد قسمتی از عملکرد سالم و طبیعی بدن شما هستند، ولی استرس اکسیداتیو زمانی اتفاق می افتد که میزان آنان از تعادل خارج شوند. این نوع استرس سبب آسیب به خیلی از بافت ‌های بدن شده و بیماری‌های مختلفی را در طولانی مدت ایجاد می نماید.

با این که به شکل کامل نمی‌ توان خود را از رادیکال‌ های آزاد دور نگه داشت، ولی با دارا بودن یک رژیم غذایی مناسب، مناسب‌ سازی محیط زندگی و ورزش توانایی این را دارید که در حفظ تعادل بدن تلاش کنید. اگر پس از مطالعه این مقاله سوالی در ذهنتان ایجاد شد که پاسخی بر آن ندارید، با شماره گیری 02191023933 پاسخ آن را از مشاوران هم اندیشان جویا شوید.

سوالات متداول

معنای استرس اکسیداتیو چیست؟

معنای استرس اکسیداتیو نبود تعادل بین آنتی ‌اکسیدان‌ها و رادیکال‌ های آزاد در بدن می باشد.

استرس اکسیداتیو چه زمانی رخ می دهد؟

ولی استرس اکسیداتیو موقعی رخ می دهد که تعادل مابین فعالیت آنتی‌اکسیدان‌ ها و فعالیت رادیکال‌ های آزاد دچار اختلال شود.