بیماری آلزایمر چیست و چگونه ایجاد می شود؟ – علل و علائم آن + نحوه درمان

آلزایمر یکی از بیماری های شایع مغزی است که در آن فرد دچار فراموشی و اختلال در تکلم رفتار شده و با پیشرفت بیماری، منجر به مرگ بیمار می شود.

با ما همراه شوید تا به بررسی آلزایمر، علایم آن، نحوه تشخیص و داروهای آن بپردازیم.

آلزایمر چیست؟

آلزایمر نوعی بیماری زوال عصبی پیش رونده است، که در آن به تدریج سلول های مغزی از بین می رود و فرد توانایی ذهنی خود را از دست می دهد.

این بیماری با علایم ابتدایی اختلال در حافظه کوتاه مدت شروع شده و به تدریج با پیشرفت بیماری، مشکلاتی در تکلم، مشکلات رفتاری، گم شدن و نوسان خلقی، بی توجهی به خود، اهمال کاری و از دست دادن انگیزه را در پی دارد.

این بیماری باعث افسردگی می شود و شامل علایم فقدان حس لذت بردن، احساس گناه، عدم تمرکز و کاهش اشتها می شود. علاوه بر آن فرد دچار مشکلات رفتاری از قبیل خشونت پرخاشگری آشفتگی و سرگردانی می شود. علایم روانی مانند هذیان، توهم و سوءظن نیز در این بیماران مشاهده می شود.

سرعت پیشرفت آلزایمر در بیماران مختلف متفاوت است، ولی معمولا از زمان تشخیص بین 3 تا 9 سال طول می کشد تا به وخامت برسد.

پس از آن با از بین رفتن فعالیت های بدنی منجر به مرگ می شود. در برخی موارد با روش های درمانی صحیح، فرد تا 20 سال زندگی کرده است.

آلزایمر چگونه آغاز می شود؟

از اصلی ترین علامت های شروع آلزایمر، می تواند از دست دادن حافظه باشد. این بیماری در ابتدا به حافظه کوتاه مدت حمله کرده و به خاطر سپاری را مختل می کند.

این فرد ممکن است در طول روز شروع به پرسیدن سوالات تکراری از جمله ” امروز چه روزی است” بکند.

در مراحل بعدی فرد با اختلال صحبت کردن مواجه می شود؛ به این معنا که نمی تواند حین صحبت کلمات را پیدا کند. پس از آن فرد زمان و مکان را فراموش می کند.

آلزایمر چه تغییراتی را در مغز ایجاد می کند؟

هنوز عامل ایجاد آلزایمر مشخص نیست، اما هنگام بروز آن تغییرات زیر در ساختار مغز ایجاد می شود:

• از بین رفتن پیام رسان های شیمیایی در مغز که وظیفه ارتباط درست سلول های عصبی در مغز را دارند.
• تشکیل پلاک های پروتئینی به نام آمیلوئید در اطراف سلول های عصبی و اختلال در ایجاد ارتباط، ما بین سلول های عصبی
• مرگ سلول های مغزی که با گذشت زمان باعث آسیب مغزی و از دست رفتن توانایی های مربوط به تکلم و قضاوت رفتار می شود.
• در مغز پروتئینی به نام تاو (tau) به ارتباط سلول های مغزی کمک می کند. در بیماری آلزایمر این پروتئین ها به شکل توده تجمع می کنند و ارتباط را دشوار می کند.

نکته: هنوز مشخص نیست تشکیل پلاک های پروتئینی به نام آمیلوئید و توده های نوروفیبریلار باعث ایجاد آلزایمر می شود یا پس از ابتلای فرد آلزایمر در مغز او ایجاد می شود.

علایم آلزایمر

• ناتوانی بیمار در یادآوری اطلاعات جدید که علامت اصلی آلزایمر است.
• فرد با مشکل سردرگمی شدید و تغییرات فکری و رفتاری زیادی درگیر است.
• فرد نمی تواند استدلال کند.
• انجام کارهای پیچیده از توان او خارج است.
• دچار قضاوت اشتباه می شود.
• در خواندن و نوشتن و تکلم دچار مشکل می شود.
• تغییرات رفتاری و خلقی را مشاهده می کند.

مراحل بیماری آلزایمر

مراحل ابتدایی تا وخامت آلزایمر را در ادامه مطلب بررسی می کنیم.

مرحله 1: بدون علامت

در این مرحله بیماری علامتی نداشته و قابل تشخیص نمی باشد.

مرحله 2: زوال بسیار خفیف

در این مرحله مشکلات خفیف در حافظه یا به عبارتی اختلال حافظه در فرد ایجاد می شود. فرد وسایل خود را گم می کند. البته مشکل فراموشکاری ممکن است در برخی افراد سالمند نیز دیده شود ولی نمی توان هر فراموشکاری را آلزایمر نامید.

مرحله 3: زوال خفیف

در این مرحله فرد دچار مشکلات شناختی و حافظه می شود و دچار مشکلات زیر می شود:

• نمی تواند هنگام صحبت کردن لغت های مناسب پیدا کند.
• نام افراد جدید را نمی تواند به خاطر بسپارد.
• نمی توانند اطلاعات را سازماندهی کرده و برنامه ریزی کنند.

مرحله 4: زوال متوسط

علایم آلزایمر در این مرحله مشهود است و فرد مشکلات زیر را پیدا می کند:

• در انجام محاسبات ساده مشکل پیدا می کند.
• خاطرات زندگی خود را فراموش می کند.
• در حافظه کوتاه مدت خود مشکلاتی پیش می آید.

مرحله 5: زوال نسبتاً شدید

در این مرحله فرد از انجام کارهای روزمره خود باز می ماند و نیاز به کمک دیگران دارد. فرد در این مرحله مشکلات زیر را دارد:

• فرد سردرگمی و گیجی شدید را تجربه می کند.
• نمی تواند به تنهایی لباس های خود را بپوشد.
• مسائل ساده از جمله شماره تلفن خود را به یاد نمی آورد.

مرحله 6: زوال شدید

در این مرحله بیمار به طور مداوم به مراقبت نیاز دارد و باید مراقبت های حرفه ای در مورد او انجام شود.

مرحله 7: زوال بسیار شدید

این مرحله بسیار به مرگ نزدیک است. در آن فرد مبتلا نمی تواند به محرک های محیطی و ارتباطی واکنش نشان دهد.

عوامل ایجاد کننده آلزایمر

دلایل اصلی ابتلا به آلزایمر هنوز مشخص نیست؛ اما برخی عوامل از قبیل افزایش سن، سابقه ابتلا به این بیماری در افراد خانواده، آسیب رسیده به سر در گذشته، سبک زندگی بی تحرک (که از عوامل بیماری های قلبی و عروقی است) و تغذیه غیراصولی می تواند در ایجاد این بیماری نقش داشته باشد.

عوامل ژنتیکی قوی ترین عامل ابتلا به این بیماری به شمار می رود. پس از آن عوامل دیگری مانند افسردگی، ترومای سر و فشار خون می تواند در ایجاد آلزایمر نقش داشته باشد.

معمولا علایم اولیه آلزایمر اغلب با سالخوردگی طبیعی اشتباه گرفته می شود اما پزشک برای تشخیص آن سابقه بیماری را بررسی کرده و آزمایش های تصویربرداری از مغز و آزمایش های فشارخون را تجویز می کند.

بنا به دلایل ناشناخته، پروتئین هایی مانند بتا آمیلوئیدها در مغز انسان تجمع کرده و با گذشت زمان سلول های مغزی را تخریب می کنند.

به طور کلی متخصصان برای پیشگیری از ایجاد آن به افزایش فعالیت های جسمانی و ارتباطات اجتماعی تغذیه سالم سرشار از آنتی اکسیدان را توصیه می کنند. تاکنون دارویی برای پیشگیری از آلزایمر کشف نشده است. همچنین راهی برای  توقف بیماری شناخته نشده است اما برخی درمان ها علایم را کم می کند.

آلزایمر زودرس AD

آلزایمر زودرس که بین سال های 40 تا 50 سالگی رخ می دهد، که علائم و روند آن شبیه به آلزایمر سالمندی است. تشخیص این بیماری در این دوره بسیار سخت است؛ چرا که فراموشی و مشکلات ناشی از حافظه می تواند به عوامل دیگری مانند استرس ربط داده شود.

آلزایمر زودرس می تواند تحت تاثیر عوامل زیر ایجاد شود:

• استرس بالا
• مصرف دخانیات
• خواب ناکافی
• رژیم غذایی مملو از چربی های اشباع شده و گوشت قرمز
• آسیب های زیاد به سر
• بیماری های قلبی عروقی

آزمایش هایی برای تشخیص بیماری آلزایمر

آزمایشی برای تشخیص قطعی آلزایمر وجود ندارد؛ اما پزشک با آزمایش های زیر می تواند به موقع آن را تشخیص دهد:

• آزمایشات جسمی

پزشک با بررسی فشارخون، ضربان قلب، دمای بدن و آزمایش هایی مانند فشار خون و ادرار می تواند وجود آلزایمر را بررسی می کند.

•     آزمایشات ذهنی

پزشک با سوالاتی نظیر امروز چه روزی است حافظه کوتاه مدت و بلندمدت فرد را می سنجد.

•    آزمایشات عصبی

پزشک با رفلکس عضلات و گفتار فرد او را از نظر وجود بیماری های عصبی مانند سکته مغزی چک می کند.

•  تصویربرداری
  • MRI
  • سکن توموگرافی کامپیوتری
  • اسکن توموگرافی انتشار پوزیترون

روش تشخیص آلزایمر

آزمایشی برای تشخیص قطعی آلزایمر وجود ندارد. پزشک با دیدن علایم فرد و سوال از همراه بیمار می تواند این بیماری را تشخیص دهد.

علاوه بر آن، پزشک روش های زیر را نیز در تشخیص این بیماری استفاده می کند:

• آزمایش خون

با آزمایش خون می توان عوامل دیگری که در فراموشی دخیل است مانند اختلال تیروئیدی و کمبود ویتامین B12 را تشخیص داد.

• سی تی اسکن

با این روش از لایه های مغز عکس برداری می شود و پزشک می تواند به کوچک شدن و جمع شدن مغز پی ببرد.

• ام آر آی

با این روش می توان بافت های درونی بدن را تصویر برداری کرد. در این روش وجود تومورهای مغزی را نیز می توان شناسایی کرد.

• نوار مغزی

در نوار مغزی تغییراتی در امواج مغزی دیده می شود که می تواند آلزایمر را نشان می دهد. این تغییرات شامل کندی امواج مغزی، کاهش فعالیت مغزی و جایگزینی امواج دلتا و تتا به جای امواج طبیعی آلفا می باشد.

• توموگرافی پوزیترون (PET)

در این روش یک ماده ردیاب با خاصیت رادیواکتیویته ضعیف به فرد تزریق می شود و توسط دستگاه هایی از بیرون این ردیابی انجام می شود. فعالیت بخش های مغز نشان داده شده و بخشی که فعالیت درستی ندارد دیده می شود. در نسل جدیدی از دستگاه ها، پلاک های مربوط به آلزایمر را ایجاد می کند.

درمان آلزایمر

این بیماری درمان ندارد ولی تجویز و مصرف داروهایی، سرعت پیشروی و از دست رفتن توانایی مغزی فرد را کاهش می دهد.

دو نوع دارو برای آلزایمر تجویز می شود:

1- مهارکننده کولین استراز

این دسته از داروها سطح ارتباطی بین مولکولی را که در اثر آلزایمر مختل می شود، تقویت می کنند و بی قراری و افسردگی را کاهش می دهند.

این داروها عبارتند از ریواستیگمین – Rivastigmine (اکسلون)، گالانتامین – Galantamine (رازادین) و دونپزیل – Donepezil (اریسپت) و عوارض جانبی آن ها که عبارتند از حالت تهوع، استفراغ، بی اشتهایی و اختلال خواب

مهارکننده کولین استراز در افراد مبتلا به بیماری های قلبی، عوارض خطرناکی از جمله بلوک قلبی و کاهش ریتم ضربان قلب دارد.

2- ممانتین – Memantine (نامندا)

این دارو برای کاهش سرعت پیشروی در آلزایمر متوسط تا شدید تجویز می شود و گاهی همراه با داروهای کولین استراز استفاده می شود. عوارض جانبی آن ها شامل سردرد، یبوست و سرگیجه است.

نکته: علاوه بر این داروها، برای افراد مبتلا به آلزایمر داروهای ضدافسردگی نیز می تواند تجویز شود.

سخن آخر

آلزایمر نوعی بیماری عصبی است، که مغز را درگیر کرده و با تغییرات زیاد در ساختار مغز به تدریج حافظه و توانایی های مغز را از بین می برد.

این بیماری ابتدا با علائمی مانند گم کردن اشیا و اختلال در حافظه کوتاه مدت شروع شده و در مراحل شدید با عدم واکنش به محرک های محیطی باعث مرگ بیمار می شود.

شایان ذکر است که این بیماری درمان ندارد؛ اما با تجویز برخی داروها می توان از سرعت پیشرفت آن کاست.

اگر یکی از نزدیکان شما به آلزایمر مبتلا است، می توانید با مرکز مشاوره هم اندیشان تماس بگیرید. این مرکز با روانشناسان با تجربه به سوالات شما در مورد آلزایمر و چگونگی رفتار با فرد مبتلا به آن را پاسخ می دهد.

سوالات متداول

چه بیماری هایی علایم مشابه با آلزایمر را دارد؟

زوال عقلی ناشی از دمانس عروقی، افسردگی، پرکاری و کم کاری تیروئید، بیماری های کلیه، کبد و HIV

با روش سی تی اسکن چگونه می توان آلزایمر را تشخیص دهد؟

پزشک با این روش می تواند کوچک شدن اندازه مغز را تشخیص داده و پی به وجود آلزایمر ببرد.