تک فرزندی چیست و بررسی دیدگاه روانشناسی نسبت به آن + عوارض، معایب و مشکلات تک فرزندی

تک فرزندی این روزها انتخاب بسیاری از زوجین شده است. عواملی مانند توان مالی، اشتغال مادران و ازدواج در سن بالا از مهمترین عوامل این انتخاب است!

مردم معمولا تک فرزندها را با صفاتی مانند خودخواه یا لوس می شناسند و این افراد بیشتر در معرض قضاوت افراد جامعه هستند. بیشتر مردم فکر می کنند این کودکان در هنگام بزرگسالی با مشکلات ارتباطی و سازگاری زیادی مواجه می شوند، که این مورد سندرم تک فرزندی نامیده می شود.

با ما همراه شوید تا به تک فرزندی از دیدگاه روانشناسی و به مزایا و معایب آن بپردازیم.

دیدگاه روانشناسی در مورد تک فرزندی

امروزه با توجه به تحقیقات زیادی که در مورد تک فرزندی انجام شده است، دیدگاه روانشناسی این کلیشه ها را نقض می کند. برای مثال یک تحقیقی که روی نمونه جامعه آماری در کبک کانادا انجام شد، نشان داد که کودکان تک فرزند 6 تا 11 سال بیشتر در خطر ابتلا به اختلالات روانی قرار دارند.

تحقیقات دیگر این یافته ها را نقض کرد و نشان داد تفاوتی بین تک فرزند ها با کودکانی که خواهر یا برادر دارند، وجود ندارد. با این که تک فرزندان بیشتر مورد توجه والدین هستند، اما این باعث خودخواهی آن ها نمی شود.

پس تک فرزندی دلیلی بر خودخواهی نیست؛ چرا که بسیاری از افراد خودخواه، خواهر یا برادر دارند.

کشور چین سیاست تک فرزندی را در کشور خود اجرا نموده است. با بررسی هایی که در سال 1990 بر روی جمعیت صورت گرفته بود، نتایج نشان داد که تنها تعداد کمی از این کودکان تحت تاثیر عواقب منفی تک فرزندی بودند.

یک تحقیق جدید انجام شده نشان داد، کودکانی که پیش از اجرای این سیاست متولد شده اند، دیدگاه های مثبت تری داشته اند.

بسیاری از روانشناسان سندرم تک فرزندی را فاقد اساس علمی می بینند؛ چرا که کودکان امروزی که در فرهنگ شهری متولد می شوند و فرصت زیادی برای معاشرت با هم سن و سالان خود دارند.

کودکان شهری در مهدکودک ها، مدارس، شهربازی و… با سایر کودکان معاشرت دارند، اما در جوامع روستایی کودکان بیشتر با والدین خود در ارتباط بوده و ممکن است منزوی شده باشند و رفتارهای خودخواهی و ضد اجتماعی بیشتری در آن ها وجود داشته باشد و مهارت های اجتماعی، کمتر در آن ها رشد یافته باشد.

دو روانشناس مطرح به نام های تونی فالبو و بلر تحقیقات وسیعی در مورد تک فرزندی انجام دادند که در ادامه به آن ها می پردازیم.

نتایج تحقیقات فالبو

فالبو از دهه هفتاد میلادی تحقیقات زیادی روی تک فرزندها انجام داده و در این زمینه به عنوان متخصص شناخته می شود.

نتایج تحقیقات او نشان داد توجه بیشتر نسبت به کودک می تواند نتایج مثبتی داشته باشد. او 115 کودک را به لحاظ هوش شخصیت، سازگاری، جامعه پذیری و ارتباط با والدین بررسی کرد و به نتایجی دست یافت.

این نتایج به شرح زیر هستند:

• تک فرزندها به لحاظ هوش، موفقیت و شخصیت از چند فرزندها پیشی گرفته اند.
• تک فرزندها رابطه بهتری با والدین خود دارند.
• این کودکان با بقیه کودکان در خانواده های چند فرزندی به لحاظ رشد و نمو برابر یا بهتر بوده اند.

یافته های بلر

خانم بلر، روانشناس و نویسنده بزرگ، تک فرزندی را مزیت بزرگی می داند؛ چرا که والدین انرژی خود را بر روی یک کودک متمرکز می کنند.

امروزه تک فرزندی به صورت یک انتخاب درآمده است و این باعث می شود کودک تحت حمایت غیرعادی والدین نباشد و احساس ارزشمندی کنند، در حالی که در خانواده ها در گذشته به دلیل این که نمی توانستند فرزند دیگری داشته باشند، کودک خود را بسیار حمایت کرده و باعث ناتوانی او می شدند.

او عیب تک فرزندی را در توانایی ارتباط می داند؛ کودکانی که خواهر یا برادر ندارند، به خوبی نمی توانند با دیگران ارتباط برقرار کنند، با این حال او معتقد بود کیفیت رابطه از تعداد خواهر و برادر مهمتر است.

شاید اگر فرزند دیگری داشتید معلوم نبود اوضاع بهتر شود یا نه!

یافته های سایر دانشمندان

در شکل گیری شخصیت کودک عوامل زیادی دخیل هستند. بسیاری از کودکان طبیعتی خجالتی، ترسو و نگران دارند و فاصله داشتن از بقیه را ترجیح می دهند و این به خواهر یا برادر داشتن هیچ رابطه ای ندارد.

تک فرزندان بیشتر در معرض توجه هستند به این معنی که هر رفتار منفی از آن ها سر بزند، دیگران به سرعت متوجه آن می شوند. این قابل انکار نیست که تک فرزندها بیشتر در معرض نقایص اجتماعی هستند اما نمی توان آن را به بقیه عمومیت داد.

اگر فرزند شما خجالتی است، ممکن است این بخشی از شخصیت او باشد و ارتباطی به داشتن یا نداشتن خواهر و برادر نداشته باشد.

مزایای تک فرزندی

تمایل خانواده ها به تک فرزند بودن بیشتر شده است؛ شاید مهمترین دلایل این است که والدین دوست دارند به فرزندشان بیشتر رسیدگی کنند و امکانات مادی و معنوی فقط به یک نفر اختصاص می یابد و هم وقت بیشتری برای تربیت فرزند داشته باشند و هم توان مالی بیشتری برای رشد و تحصیلات فرزند خود ایجاد کنند.

علاوه بر این عوامل، امروزه مادران بیشتری شاغل هستند و این امکان فرزندآوری را برای آن ها محدود کرده است. علاوه بر آن ازدواج ها نیز در سن بالا انجام می شود.

آمار ها حاکی از آن است که میل به تک فرزندی رو به رشد است. برای مثال پنجاه سال پیش، در آمریکا تنها ده درصد از کودکان تک فرزند بودند؛ اما این آمار امروزه به 20 درصد رسیده است. فقط برخی از مردم خواهان فرزندانی بیش از یک هستند.

تک فرزندی مزایای زیر را دارد:

• تک فرزند ها ارتباط خوب و موثری با والدین خود دارند.
• بیشتر مورد توجه و محبت والدین قرار دارند و الویت هستند.
• این کودکان بهترین امکانات و توجه را از خانواده خود دریافت می کنند.
• احساس ارزشمندی این کودکان بسیار بالا است.
• این کودکان نسبت به همسالان خود از اعتماد به نفس بیشتری برخوردارند.
• این کودکان رقیبی ندارند و برای بدست آوردن توجه والدین با خواهران و برادران خود رقابت نمی کنند.
• این کودکان معنای اختلاف با خواهر و برادر خود را درک نمی کنند.
• این کودکان با خواهر و برادر خود مقایسه نخواهد شد.
• احتمال دارد خوشحال تر باشند و از زندگی بیشتر رضایت داشته باشند.
• تک فرزندها مستقل تر هستند.

معایب تک فرزندی

تک فرزندی نیز مسائل و مشکلات به خصوصی دارند که عبارتند از:

• این کودکان مراحل رشد خود را به تنهایی سپری می کنند.
• ممکن است برای دوستی با همسالان خود دچار مشکل شوند.
• بیشتر از سایر کودکان در خطر قرار دارند.
• احتمال گوشه گیری و عدم تمایل به فعالیت های اجتماعی در آن ها زیاد است.
• ممکن است چاقی و اضافه وزن در آن ها زیاد رخ بدهد.
• ممکن است بیشتر تحت فشار والدین باشند تا در مدرسه و سایر فعالیت ها عملکرد بهتری داشته باشند.
• ممکن است کمال گرا شده و نتوانند به راحتی با مردم کنار بیایند.
• محافظت بیش از حد والدین از آن ها ممکن است آن ها را دچار مشکل کند.
• حساس تر و زودرنج تر از بقیه همسالان خود هستند.
• محافظت بیش از حد والدین ممکن است آن ها را خسته کند.
• این بچه ها ممکن است در آینده برای فرزند دار شدن و حفظ نام خانوادگی تحت فشار بیشتری باشند.
• برای نگهداری از والدین سالخورده خود تنها هستند.
• هرگز معنای خواهر و برادر را نمی فهمند.

والدین تک فرزندان چه مشکلاتی دارند؟

با این که والدین اظهار می کنند که به فرزندان خود امکانات، عشق و محبت زیادی می دهند، اما آنها نیز گاه با چالش هایی روبه رو می شوند.

برخی از این چالش ها و مشکلات عبارتند از:

• ممکن است از سوی دیگران برای فرزندان دوم تشویق شوند.
• ممکن است از این که فرزندشان خواهر یا برادری ندارد، دچار عذاب وجدان شوند.
• نگران این هستند که فرزندشان بعد از مرگ شان تنها بماند.
• برخی از مردم نگاه عجیبی به آنها دارند و اجازه هر گونه اظهار نظری را به خود می دهند.

توصیه هایی برای والدین تک فرزند

اگر تصمیم به تک فرزندی گرفته اید، با رعایت موارد زیر می توانید تک فرزند موفقی داشته باشید!

1- به او مهارت های اجتماعی یاد بدهید

فرزند خود را به ارتباط با دیگر کودکان تشویق کنید؛ چرا که او به ارتباط با همسالانش نیاز دارد تا رشد کند.

2-  الگوی او باشید

به خاطر این که تک فرزندان مسائلی مانند رقابت با خواهر و برادر را تجربه نمی کنند؛ بنابراین مواردی مانند فعالیت گروهی، تقسیم وسایل، سازش و مراعات کردن حال دیگران را یاد نمی گیرند. در نتیجه والدین باید خود برای یاد دادن آن اقدام کنند و الگوی خوبی برای فرزندشان باشند.

3- به او مستقل بودن را یاد دهید

یک کودک تک فرزند به علت این که همیشه از حمایت والدین برخوردار بوده، ممکن است نتواند مستقل بودن را تجربه کند. بنابراین والدین باید در مواردی مانند انجام تکالیف، بازی و سرگرمی استقلال را یاد دهند.

4- در رفع نیازهای کودک عجله نکنید

اگر تمامی توقعات فرزند خود را برآورده سازید، باعث می شود تله های روانی در او شکل بگیرد. همانطور که بی توجهی به فرزند عواقب ناخوشایندی دارد، توجه بیش از حد نیز باعث ناتوان شدن او می شود.

در نتیجه نمی تواند برای خواسته هایش تلاش کند یا صبر کند و این آینده او را تحت تاثیر قرار می دهد.

5- از او انتظار کامل بودن نداشته باشید

در برخی موارد کودکان به دلیل این که می خواهند والدین راخوشحال کنند با انجام کارهای سخت و رعایت استاندارد های والدین خود را تحت فشار می گذراند.

شما به عنوان والدین به او بفهمانید که او را بی قید و شرط دوست دارید و نیازی به انجام این کارها نیست!

تک فرزندی خوب است یا بد؟

سبک زندگی امروزی، والدین را به تک فرزندی سوق می دهد؛ اما برخی بر این عقیده هستند که تک فرزندی آسیب های جدی به کودک می زند و کودک باید خواهر یا برادر داشته باشد!

در هر حال والدین باید با توجه به شرایط زندگی خود، تصمیم را بگیرند که یک فرزند می خواهند یا بیشتر؟!

سخن آخر

تک فرزندی نمی تواند دلیلی بر بسیاری از کلیشه ها مانند ضد اجتماعی بودن یا خودخواهی باشد. واقعیت این است که یک کودک حتی در بستر تک فرزندی می تواند خوب یا بد تربیت شود.

این نحوه تربیت است که رفتار و شخصیت کودک را شکل می دهد نه تک فرزندی؛ تک فرزندی نباید باعث قضاوت نادرست و نگاه های عجیب به فرد شود و تمامی اینها کلیشه بوده و منشا علمی ندارند.

اگر در مورد تربیت فرزند نیاز به آموزش دارید، با مرکز مشاوره هم اندیشان تماس بگیرید. این مرکز با مشاوران باتجربه خود به شما کمک می کند تجربه خوبی از پدر و مادر شدن داشته باشید.

برای مشاوره تلفنی با شماره 02191023933 تماس بگیرید.

سوالات متداول

تک فرزندی چه مزیت هایی دارد؟

حس ارزشمندی و اعتماد به نفس بالا، توجه زیاد والدین، مستقل بودن و…

تک فرزندی چه معایبی دارد؟

مشکلات ارتباطی کمال گرایی و حساس بودن بیشتر در آن ها دیده می شود و نمی توانند معنای خواهر و برادر را بفهمند.

دغدغه والدینی که تک فرزند دارند چیست؟

تنها ماندن فرزندان بعد از مرگ، نگاه عجیب مردم، تحت فشار قرار گرفتن برای آوردن فرزند دوم و…