اختلال حافظه چیست – با انواع اختلالات حافظه و علل به وجود آمدن آنها آشنا شوید + نحوه درمان

اختلال حافظه، مفهومی فراتر از آلزایمر یا فراموشی دارد و به طیف وسیعی از بیماری‌هایی گفته می شود که حافظه انسان را درگیر می کند.

این اختلالات می تواند به صورت فراموشی یا به یادآوردن بیش از حد مسائل بروز کند و روند طبیعی زندگی فرد را دچار مشکل کند. منشا اختلالات حافظه، می تواند عوامل فیزیکی یا بروز برخی بیماری ها باشد.

از شما دعوت می کنیم در ادامه این مقاله با مرکز مشاوره هم اندیشان همراه باشید تا به بررسی اختلال حافظه، علل بوجود آمدن و راه های درمان آن بپردازیم.

علل بروز اختلالات حافظه

برخی دلایل می تواند باعث بروز اختلالات حافظه شود؛ در برخی شرایط، وجود چندین دلیل باعث بروز این اختلال می شود.

عوامل اصلی بروز اختلال حافظه، عبارتند از:

• ضربه فیزیکی به نواحی سر
• افزایش سن
• استفاده بیش از حد از الکل‌‌ها، مواد مخدر، مواد افیونی
• استفاده از داروهای بیش از حد مانند استفاده از NSAID ها
• وراثت ژنتیکی، بیماری آلزایمر و هانتینگتون، از طریق ژنتیک انتقال می یابد.
• انقباض عروق و عروق مغزی
• اختلالات متابولیکی درمان نشده مانند دیابت
• تومورهای مغزی
• بیماری های قلبی – عروقی
• رژیم غذایی ناسالم
• کمبود ویتامین مانند B12

انواع اختلال حافظه

در حالت کلی اختلال حافظه به سه صورت افزایش حافظه، کاهش حافظه، تحریف حافظه بروز می کند. اولین قدم برای تشخیص و درمان این اختلالات، توجه به نشانه های آن است.

در ادامه به بررسی اختلالات موجود در هر سه گروه پرداخته و علایم و رده سنی بروز آنها را بررسی می کنیم؛ تا آخر مقاله با ما همراه شوید.

1- افزایش حافظه

در این حالت فرد جزئیات بی اهمیتی را به یاد می آورد که باعث آزار وی شود. این به خاطر آوردن بدون یادآوری و به صورت خود به خود است.

برخی از بیماری ها مانند پارانوئید، وسواس و کاتاتونیا ممکن است فرد را دچار این نوع از اختلال کنند. این مسئله باید توسط متخصص مشخص شود تا بتوان گفت فرد دچار افزایش حافظه شده است.

2- کاهش حافظه

در کاهش حافظه، فرد نمی تواند خاطراتی را که قبلا در حافظه خود داشته را به خاطر بیاورد. این شامل اطلاعاتی است که فرد روزانه از آنها استفاده می کرده است.

این کاهش حافظه، با مفهوم فراموشی که می تواند برای هر کسی پیش بیاید (amnesia) متفاوت است. زمانی می توانیم به طور یقین بگوییم فرد دچار کاهش حافظه شده، که به طور ناگهانی اطلاعات مهم به مقدار زیادی از دسترس فرد خارج شود.

انواع اختلال حافظه از نوع کاهش حافظه

در این نوع اختلال، اطلاعات زیادی برای فرد غیرقابل دسترس می شود در برخی موارد فرد نمی تواند خاطرات قبل یا بعد از حادثه یا ضربه ای خاص را به یاد آورد.

کاهش حافظه شامل انواعی از فراموشی ها است که در ادامه به آنها می پردازیم.

• فراموشی پیش گستر

در این نوع اختلال، یادآوری اطلاعات جدید برای فرد امکان پذیر نیست. این اختلال بر اثر برخورد ضربه به مغز ایجاد می شود و فرد اطلاعات پیش از ضربه (ضربه ای که به نواحی سر وارد شده و باعث بروز ضایعه اختلال حافظه شده است) را به یاد می آورد. در این حالت یادآوری خاطرات جدید برای فرد ممکن نیست.

• فراموشی پس گستر

در این نوع اختلال فرد اطلاعات پیش از ضربه فیزیکی را به یاد نمی آورد، ولی در یادآوری وقایع پس از آن مشکلی ندارد. یعنی یادآوری خاطرات جدید برای فرد ممکن است.

• فراموشی کلی گذرا

این نوع اختلال موقتی است و فرد نه تنها اطلاعات قبل را به یاد نمی آورد، بلکه در برخی موارد حادتر حافظه جدید نیز تشکیل نمی شود. دلیل بروز این اختلال، انسداد رگ های مغز، مخصوصا در افراد مسن و میانسال است.

• فراموشی حادثه‌ای

این اختلال به دلیل ضربه شدید به سر ایجاد می شود که فرد دچار افت هشیاری شده یا در برخی موارد به کما می رود. این اختلال موقتی بود و برگشت حافظه و زمان بهبودی بستگی به شدت ضربه دارد.

• سندروم ورنیکه – کورساکوف (WKS)

این اختلال در افرادی بیشتر دیده می شود که کمبود ویتامین B1 داشته و مصرف زیاد الکل دارند. مصرف الکل منجر به ایجاد هر دو نوع اختلال کاهش حافظه پیش گستر و پس گستر می شود. در برخی موارد فرد دچار تحریف حافظه شده و خاطرات غیر واقعی را به یاد می آورد.

• یادزدودگی تجزیه ای

یادزدودگی تجزیه ای، یک پدیده ای نادر است و در آن فرد، هویت و نام، تصویر خود و اطلاعات مهم مانند آدرس محل زندگی خود را به یاد نمی آورد. دلیل بروز این اختلال آن است که حادثه ای اتفاق می افتد و فرد نمی تواند آن را بپذیرد و توانایی روانی برای مقابله با آن را ندارد و می خواهد از آن فرار کند. این حالت موقتی است و فرد پس از بهبودی، آن حادثه را به یاد نمی آورد. همچنین پدیده ناگهانی است و هیچ گونه علت جسمی ندارد.

• یادزدودگی دوران کودکی

در این حالت، فرد از سنین 3 تا 5 سالگی خود خاطره ای ندارد و هیچ چیزی را از آن دوران به یاد نمی آورد. محققان دلیل آن را رشد نکردن قسمت هایی از حافظه در مغز می دانند.

• فراموشی تجزیه‌ای

اختلال فراموشی تجزیه ای علت پزشکی ندارد و بر اثر شوک روانی یا هیجانات شدید بروز می کند و فراموشی پس گستر را در فرد ایجاد می کند.

3- تحریف حافظه

تحریف به معنی دگرگون کردن و دستکاری می باشد. در این نوع از اختلال، فرد خاطرات ساختگی و خیالی را که هرگز اتفاق نیفتاده است را به یاد می آورد؛ یادآوری اتفاقات و خاطراتی که در گذشته رخ نداده است.

در واقع مغز عمل تحریف یا دستکاری اطلاعات را کرده و از حالت واقعیت خارج می کند، علایم تحریف در حافظه می باشد.

از نمونه های موارد تحریف در حافظه که عبارتند از:

• آشناپنداری (دژاوو)

در دژاوو (آشناپنداری) فرد موقعیت جدیدی را آشنا می پندارد و حس می کند قبلا در این موقعیت بوده، در حالیکه اولین بار است در این موقعیت قرار می گیرد. فردی که این دژاوو را تجربه می کند، یک حالت آشنایی عجیب توام با ترس و بهت دارد که این حالت در حین واقعه برایش پیش می آید نه قبل از آن!

• ناآشناپنداری

این اختلال برخلاف دژاوو است. در این حالت فرد یک موقعیت تکراری را به خاطر نمی آورد و در نظرش نا آشنا می آید. این پدیده تحریف است، نه کاهش حافظه؛ چرا که فرد موقعیت را شناسایی نمی کند. این اختلال بر اثر یک شوک بروز کرده و چند دقیقه طول می کشد.

• کریپتومنزیا

فرد خاطره ای را به یاد می آورد، اما نمی داند این اطلاعات از چه منبعی بوده است؛ نمی داند این خاطره واقعا اتفاق افتاده است یا آن را در کتابی خوانده و یا در فیلمی مشاهده کرده است.

انواع دیگر اختلال حافظه

در ادامه به بررسی برخی دیگر از اختلالات حافظه ای می پردازیم که بیشتر شایع است. با ما همراه شوید.

آلزایمر

شایع ترین بیماری مربوط به اختلال حافظه ای است که در سالمندان بیشتر دیده می شود، اما در سنین کمتری چون چهل سالگی نیز می تواند بروز پیدا ‌کند.

در این بیماری ارتباط میان عصب ها از بین می رود و در حالت کلی اعصاب مغز تغییر می کند. آلزایمر با گذر زمان شدیدتر شده و منجر به مرگ فرد می شود.

عوامل موثر در بروز آلزایمر:

• تغذیه نامناسب
• دیابت
• وراثت
• صدمات مغزی

علائم آلزایمر به شرح زیر می‌باشد:

• حافظه فرد به تدریج از بین می رود.
• فرد دچار بی قراری و گیجی می شود.
• رفتار و شخصیت فرد تغییر پیدا می کند.
• فرد نمی تواند قضاوت کند.
• فرد دچار فقدان عواطف می شود.

با شدیدتر شدن بیماری، فرد بیشتر به دیگران وابسته شده و در انجام کارهای روزمره خود نیاز به کمک دیگران دارد. در مرحله حاد، فرد دیگر نمی تواند کارهای شخصی خود را انجام دهد.

آنسفالوپاتی خود ایمنی

منشا این اختلال یک ویروس است که منجر به ورم مغز و به دنبال آن تشنج و درگیری ذهنی می شود.

برخی ویروس ها مانند تبخال و هاری می تواند این بیماری را تولید کند. در برخی موارد وجود برخی باکتری ها و بیماری های موجود در گربه، پشه و کنه نیز می تواند در ابتلا به این بیماری تاثیرگذار باشد.

برخی از مشکلات ناشی از آنسفالوپاتی عبارتند از:

• تشنج
• اختلالات شناختی
• مشکلات حسی مانند لمس شدن نیمی از بدن
• لرزش بدن و سردرد
• ناتوانی در حرف زدن، غذا خوردن و مشکلات بینایی

زوال عقل

زوال عقل، طیف وسیعی از اختلالات را توصیف می کند که عبارتند از آلزایمر، دمانس عروقی، دمانس لویی بادی و دمانس پیشانی – گیجگاهی.

عمده‌ترین نشانه‌های آن عبارتند از:

• از بین رفتن حافظه مانند فراموشی جهت‌ها
• عدم تمرکز و توجه
• مشکل در سخن گفتن و درک حرف‌های دیگران
• ناتوانی در قضاوت، برنامه ریزی و سازمان دهی امور
• تغییر در شخصیت و رفتار

این نشانه ها با توجه به این که فرد در کدام منطقه از سر دچار آسیب شده باشد، متفاوت است.

سه مرحله زوال عقل

زوال عقل سه مرحله کلی دارد. طول هر مرحله ممکن است چندین ماه تا چندین سال طول بکشد. در ادامه به شرح این مراحل می پردازیم.

• آغازین

فرد قادر به انجام کارهای روزمره خود است و در عین حال متوجه تغییرات خود از جمله فراموش کاری زیاد و گیجی می شود.

• میانی

در این مرحله فرد مسیر را گم می کند؛ نزدیکانش را به خاطر نمی آورد و ممکن است دچار بی قراری شود. در این مرحله فرد به کمک دیگران وابسته است.

• پایانی

در این مرحله، بیمار همه چیز را فراموش می کند؛ مهارت های شناختی خود را از دست می دهد؛ در انجام هر کاری ناتوان شده و به دیگران محتاج می شود.

دلایل ابتلا به اختلالات حافظه

دوره سالمندی، توانایی حافظه را در افراد کاهش می دهد؛ اما این کاهش به حدی نیست که در زندگی روزمره وی اختلال ایجاد کند. زمانی کاهش توانمندی نگران کننده است که زندگی روزمره فرد را از حالت نرمال خارج کند.

در ادامه به بررسی برخی از عواملی می پردازیم که ممکن است باعث ابتلا به اختلالات روانی شود.

مصرف برخی از داروها

برخی داروها مانند داروهای فشار خون، آرام بخش، ضد التهاب، ضد پارکینسون و ضد اسید معده عوارض جانبی دارند که می تواند به اختلالات حافظه منجر شود.

این داروها برای افراد جوان مشکلی ایجاد نمی کند؛ اما در افراد مسن، به دلیل این که سوخت و ساز بدن تغییر پیدا می کند، آسیب پذیری نسبت به عوارض این داروها بیشتر است.

ابتلا به دلیریوم

در بیماری دلیریوم سطح هوشیاری فرد ناگهان مختل می شود و علایم اصلی آن عدم تمرکز، اختلال شناختی و کمبود توجه است.

این بیماری ممکن است در هر سنی رخ دهد و معمولا به دلایل زیر رخ می دهد:

• تغییر در ساختار مغز
• تغییر سوخت و ساز
• دلایل روانی

دلایل زیر احتمال ابتلای فرد به این بیماری را در سالمندان افزایش می دهد:

• کم آبی بدن
• کمبود اکسیژن
• عفونت
• اختلال در خون رسانی

افسردگی شدید

اختلال حافظه و افسردگی، نشانه های شبیه به همی دارند. سالمندان مبتلا به افسردگی شدید نشانه‌های اختلال حافظه را از خود نشان می‌دهند.

افراد مبتلا به افسردگی شدید، دچار نقص توجه و عدم تمرکز بوده و برای انجام کارهایی که تلاش نیاز دارد، تمایلی نشان نمی دهند. اگر فرد در میانسالی این علایم اختلال حافظه را داشته باشد، با درمان افسردگی برطرف می گردد.

وجود برخی بیماری‌ها

برخی بیماری ها باعث ایجاد اختلال در سوخت و ساز مغز می شوند و عملکرد شناختی و حافظه فرد را دچار مشکل می کنند.

بیماری های مزمنی مانند مشکلات تیروئید، اختلالات تنفسی و مشکلات کبدی از جمله بیماری هایی هستند که بر اختلال حافظه تاثیر می گذارند. این بیماری ها در سالمندان علایم غیرمعمولی مانند فراموشی، کمبود توجه، بی خوابی و خواب آلودگی را تولید می کند.

با مشاهده چه علایمی باید به پزشک مراجعه کرد؟

مشکلات حافظه علایم هشدار دهنده ای دارد که بیانگر وجود تغییرات در بدن فرد است. در صورت مشاهده این علایم ابتدا به یک پزشک عمومی، سپس به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.

علائم هشدار دهنده می تواند شامل موارد زیر باشد:

• گیجی و هذیان گویی
• مشکل در به خاطر سپردن موارد مهم مانند نام یا شماره تلفن
• ناتوانی در درک چیزهای کوچک
• پرسیدن سوالات تکراری
• فشارهای ارتباطی
• افکار گمشده و پریشان
• سرگیجه
• کاهش توانایی های جامع
• پارانویا

درمان های اختلالات حافظه

در بحث اختلالات حافظه، درمان‌ها به چند دسته تقسیم می شوند. با توجه به این که منشا بیماری چه عاملی است، نوع درمان نیز می تواند متفاوت باشد.

در برخی موارد با یک درمان عوامل عفونت از بین رفته و حافظه فرد به حالت اولیه خود برمی گردد. اما در برخی موارد مانند زوال عقل، هدف از درمان جلوگیری از پیشروی بیماری و بالا بردن کیفیت زندگی فرد است.

در آلزایمر درمان ها روند پیشروی را کند می کند، اما نمی تواند متوقف کند. در هر حال باید به یاد داشت که تشخیص اختلال حافظه و تصمیم گیری در مورد نوع درمان آن، برعهده متخصص است.

در ادامه به بررسی برخی از درمان هایی که برای انواع اختلالات حافظه تجویز می شود، می پردازیم.

1- آنتی بیوتیک ها

 در صورتی که منشا اختلال عوامل عفونت‌زا باشد، با درمان دارویی مشکل حل شده و مشکلات حافظه ای درمان می شود.

2- نوروفیدبک

نوروفیدبک، از جدیدترین راه های درمان اختلالات حافظه است که هیچ عارضه ای نداشته و تاثیر زیادی در کمرنگ تر کردن اختلالات حافظه دارد.

نوروفیدبک و نوروتراپی، در واقع آموزش مغز به خودش است. مغز برخی از اعمال و رفتارها را تمرین و تکرار می کند تا به خود آموزش دهد و پس از مدتی این اختلالات کمرنگ تر می شود.

این روش علاوه بر اختلالات حافظه، برای درمان تمرکز توجه و اختلالات خواب نیز استفاده می شود.

3- رژیم و تغذیه

سوءتغذیه نیز یکی از عوامل ایجاد کننده اختلالات حافظه است. در صورتی که فرد با رعایت رژیم غذایی خاص مواد مغذی را به بدنش برساند، اختلالات حل شده و علایم از بین می رود.

4- پرهیز از مصرف مواد مخدر و الکل

در برخی موارد مصرف الکل و مواد مخدر، عامل اصلی اختلالات حافظه است. با اجتناب از مصرف آنها، جلوی پیشرفت اختلال گرفته شده و زمینه برای درمان آماده می شود.

5- داروها

استفاده از برخی داروها مانند مهارکننده های استیل کولین‌استراز (Acetylcholinesterase)، می تواند برای مدت زمان محدودی موثر باشند. این داروها برای همه افراد مفید نیستند و حتما باید توسط متخصص تجویز شده باشند.

6- توان بخشی شناختی

در این روش ها تمرکز بر بهبود مهارت های شناختی است، که دسته زیادی از فعالیت های فرد را بهبود می بخشد. این تقویت با استفاده از تکنیک هایی مانند دفترچه یادداشت حافظه یا خود نشانه گذاری انجام می شود.

7- فعالیت بدنی

فعالیت بدنی برای این افراد بسیار سودمند است و می تواند علایم را کم کرده و سلامتی را به فرد برگرداند. این تمرینات ورزشی را می توان با یک متخصص فیزیوتراپی یا به تنهایی انجام داد.

8- تعاملات اجتماعی

ارتباط داشتن با دوستان و عزیزان در بهبود روحیه، افزایش سلامتی و جلوگیری از حالت انزوا موثر است.

0- محیطی امن و راحت

این افراد باید از عوامل استرس زا بدور باشند؛ باید محیط زندگی آنها آشنا، ایمن و آرامش بخش باشد.

سخن آخر

فراموشی زیاد توام با گیجی که زیاد اتفاق می افتد، می تواند نشانه ای از اختلال حافظه باشد.

اختلالات حافظه در انواع گوناگونی وجود دارد که در در سه دسته تحریف حافظه، افزایش یا کاهش حافظه دسته بندی می شود. هر کدام این بیماری ها علایم خود را دارد، که در این مقاله به آنها اشاره کردیم.

اگر این علایم را در خود یا عزیزان خود مشاهده می کنید، با مرکز مشاوره هم اندیشان تماس بگیرید. این مرکز با داشتن کارشناسان باتجربه به شما در تشخیص، کنترل و درمان این بیماری کمک می کنند.

برای دریافت مشاوره تلفنی، می توانید با شماره 9099071985 از سراسر کشور تماس بگیرید.

سوالات متداول

سه دسته عمده اختلالات حافظه کدامند؟

افزایش حافظه، کاهش حافظه و تحریف حافظه

مصرف چه داروهایی باعث ایجاد اختلالات حافظه می شود؟

عوارض جانبی داروهایی مانند داروهای فشار خون، آرام بخش، ضد التهاب، ضد پارکینسون و ضد اسید معده می تواند منجر به اختلالات حافظه در سالمندان شود.

چه عواملی زمینه ساز آلزایمر است؟

تغذیه نامناسب، دیابت، وراثت، صدمات مغزی

چه روش های درمانی برای  اختلالات حافظه وجود دارد؟

برای این اختلالات درمان هایی مانند داروها، آنتی بیوتیک ها، رژیم غذای مناسب، ورزش، ارتباطات و تعاملات اجتماعی، توان بخشی شناختی، محیطی راحت و به دور از استرس  وجود دارد که با تشخیص و متخصص تجویز می شود.