بررسی تاریخچه سربازی در ایران

شیوه های اولیه سربازگیری در حدود 400 سال پیش از میلاد مسیح با اصول ابتدایی یعنی استخدام افراد مزدور و داوطلب آغاز شد.

سربازگیری در ایران تاریخچه­ ای طولانی دارد که تمام آن از حوصله این مقاله خارج است. اما در این مقاله سعی داریم به طور کلی به سربازی در ایران، بررسی تاریخچه سربازی در ایران . همچنین آخرین قوانین سربازی در سال 1400 بپردازیم.

در آغاز تاریخ بشر مردان قبیله، سپاهیان آن قبیله محسوب می شدند همه آن ها با فنون جنگ آشنا بودند. آن ها زمانی که به جنگ می رفتند آنکه زور و شجاعت بیشتری داشت، غنایم جنگی بیشتری را نیز به دست می آورد.

بعد از شهر نشینی بشر، تقسیم کار صورت گرفت. در این زمان بود که بشر درصدد به راه انداختن سپاه منظمی شد تا در هنگام جنگ آمادگی لازم را داشته باشد.

اولین سرباز گیری ها از هزاران سال قبل از میلاد مسیح آغاز شد. اما در آن زمان موقعیت سیاسی و اجتماعی به گونه ای نبود که بتوان به صورت مدرن سرباز گیری کرد؛ بنابراین افرادی را به عنوان مزدور و داوطلب استخدام می کردند.

در آن زمان جنگجویی برای این مزدوران به عنوان یک شغل محسوب می شد. در ایران در گذشته سرباز گیری بر مبنای بنیچه انجام می شد. به این ترتیب که تعیین شده بود از هر 10 نفر اهل روستا یک نفر به خدمت سربازی برود.

دلیل آن هم این بود که در آن زمان کل تعداد مردم ایران 10 میلیون نفر بوده که پنج ملیون نفر آن را زنان تشکیل می دادند. بقیه این تعداد بچه ها و 1.5 ملیون نفر اشراف، علما، روحانیون و سرانجام حدود یک میلیون نفر مرد برای انجام خدمت سربازی باقی می ماند.

چون به یک صد هزار نفر سرباز در کشور نیاز بود از هر 10 هزار نفر هر کسی که شرایط بهتری داشت، جوانتر و قدرتمند تر بود به عنوان سرباز انتخاب می شد.

دولت تلاش می کرد کسی را که برای سربازی انتخاب می کند، دارای املاک و حشم باشد. در غیر این صورت بقیه افرادی که به سربازی نمی رفتند، باید مقدار صد تومن جمع آوری نموده و برای وی ملک و باغ و حشم می خریدند و برای ایجاد علاقه به فرد سرباز می­دادند.

این ملک و دارایی ها در رهن دولت به عنوان وثیقه باقی می ماند تا اینکه سربازی به پایان برسد. بدین گونه از فرار سرباز، ضرر و زیان به اموال و اسلحه ها جلوگیری می شد.

سربازی با پول معاوضه نمی شد اگر سربازی تمایل نداشت به سربازی اعزام شود با پرداخت مبلغی می توانست شخصی را راضی به رفتن به جای خود کند.

این روش سربازی در ایران تا سال 1300 هجری شمسی رواج داشت. در سال 1300 ارتش منظم تری شکل گرفت و نحوه احضار سربازان و قوانین سربازی تغییر یافت.

در سازمان ارتش بخشی بنام «جدید گیری» یا «سرباز گیری» تاسیس شد. در سال 1301 مقرراتی برای سرباز گیری بر اساس قوانین قبلی وضع شد و به تصویب مجلس شورای ملی رسید.

در سال 1304 شمسی اداره ای بنام «اداره کل احصائیه و سجل احوال» تشکیل شد. به همراه شناسنامه دار شدن افراد، قانون خدمت سربازی اجباری در مجلش شورای ملی تصویب شد.

در 28 بهمن 1304 شعبه سربازگیری به «دایره نظام اجباری» و از سال 1305 به «اداره نظام اجباری» ارتقا یافت. در 15 خرداد ماه 1307 این اداره به «اداره نظام وظیفه عمومی» تغییر نام یافت.

در سال 1335 امور سرباز گیری از ارتش به وزارت کشور واگذار شد. اما به جهت عدم آمادگی وزارت کشور تا سال 1341 این واگذاری به تعویق افتاد. سرانجام در 29 بهمن 1343 امور نظام وظیفه به ژاندارمری کل کشور (وزارت کشور) واگذار شد.

قوانین و مقررات وظیفه عمومی، متناسب با اوضاع و احوال کشور تغییراتی یافت و پس از پیروزی انقلاب اسلامی با بهره گیری از تجارب گذشته و شرایط آن زمان (ایام دفاع مقدس)، آخرین قانون خدمت وظیفه عمومی در روز یکشنبه 29 مهر ماه 1363 مشتمل بر 67 ماده و 57 تبصره، در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و در مورخه 8/8/1363 به تایید شورای نگهبان رسید.

امروزه شرایط و فرهنگ سربازی تغییر یافته و در یک دهه اخیر با به روز تر شدن ارتش و گسترش تجهیزات و مهارت های نیروهای مسلح در کشورمان، تا حد امکان از سربازان وظیفه در خدماتی که مرتبط با تحصیلات و تخصصشان است، استفاده می شود.

آخرین تغییرات قوانین سربازی سال 1400

هر سالی که می گذرد تغییراتی در قوانین سربازی به وجود می آید.

در سال 1400 نیز یک سری تغییرات در قوانین سربازی صورت گرفته است که به شرح زیر است:

افزایش مدت زمان خدمت برای مشمولان غایب

چنانچه فرد مشمولی وضعیت سربازی خود را در زمان مقرر مشخص نکند، موجب افزایش میزان زمان خدمت می گردد.

اضافه خدمت بر اساس مدت زمان غیبت سربازی به شرح زیر است:

کاهش مدت زمان خدمت سربازی

میزان کسری خدمت مشمولان واجد شرایط به شرح جدول زیر است:

سخن آخر

در این مطلب در مورد تاریخچه سربازی با شما صحبت کردیم و چگونگی تشکیل ارتش های بزرگ در ایران را توضیح دادیم و در مورد آخرین قوانین سربازی در سال جدید نیز اطلاعاتی را در اختیارتان قرار دادیم.

شما می توانید در صورت داشتن هر گونه سوال در این زمینه، با مشاوران ما در مرکز مشاوره هم اندیشان تماس بگیرید و از آنان راهنمایی بگیرید.

مشاوران ما در خدمت شما هستند تا شما را از جدیدترین قوانین آگاه کنند و شما را راهنمایی کنند.

سوالات متداول

کسری خدمت ایثارگران و نخبگان چقدر است؟

برای ایثارگران به ازای هر درصد جانبازی، هر ماه اسارت و هر ماه رزمندگی، 12 روز کسر خدمت است و برای نخبگان پس از تایید پروژه تحقیقاتی توسط هیئت داوران، مشمول کسری خدمت و یا کارت پایان خدمت می شوند. البته باید دوره آموزشی را سپری کنند.

غیبت سه ماهه در زمان صلح، چقدر اضافه خدمت خواهد داشت؟

تا 3 ماه غیبت، 3 ماه اضافه خدمت دارد.

حقوق ماهانه سربازان چقدر است؟

حقوق سربازان به صورت متغیر از 270 هزار تومان  برای سربازان زیر دیپلم و تا 2 میلیون و 25 هزار تومان برای سرباز با درجه ستوان یکم است.