هذیان چیست و آشنایی با انواع آن و تفاوت آن با توهم – هذیان در روانشناسی و روانپزشکی

علم روانشناسی، بیماری های روانی زیادی را کشف و درمان کرده است که یکی از آنها هذیان است. هذیان یک بیماری جدی روانی است که به سختی درمان می شود.

دعوت می کنیم تا آخر مقاله با مرکز مشاوره هم اندیشان همراه شوید تا به بررسی هذیان، انواع هذیان و شیوه های درمان آن بپردازیم.

هذیان چیست؟

هذیان، باورهای غلط تثبیت شده در مغز است. فردی که مبتلا به هذیان است، نمی تواند فرق بین واقعیت و تصورات خود را تشخیص دهد و از واقعیت ها، تفسیر و برداشت اشتباهی می کند. هذیان یک بیماری جدی روانی است که فرد به سختی می تواند از آن خلاص شود.

هذیان از نشانه های جنون یا روان پریشی است و ممکن است با نوع دیگر روان پریشی به نام تصور باطل (هپروت) همراه شود و به معنای برداشت غلط از واقعیتی که هنوز وجود ندارد.

عمده ترین علامت هذیان، باورهای غلطی است که هیچ اثری از آنها دیده نمی شود. این فرد به چیزهایی اعتقاد دارد که هیچ واقعیتی ندارد. برای مثال فرد باور دارد که تمام اعمال و حرکاتش توسط افراد مرموز رصد می شود.

انواع هذیان در روانشناسی چیست؟

هذیان انواع مختلفی دارد که با توجه به نشانه های آن، می تواند در یکی از دسته هایی که در ادامه بیان خواهیم کرد، قرار بگیرد.

1- هذیان بزرگ بینی یا تظاهر

در این نوع هذیان، فرد حس می کند قدرت خارق العاده ای دارد و خداوند به او ماموریت داده تا جهان را نجات دهد و باید وظایف خاصی را انجام دهد تا کره زمین به حیات خود ادامه دهد.

2- ستمدیده

افراد مبتلا به این نوع هذیان، بر این باورند که مورد بدرفتاری قرار می گیرند. این افراد پیوسته فکر می کنند دیگران می خواهند از آنها سوءاستفاده کنند، به آنها تهمت بزنند و آنها را متهم به جاسوسی و استفاده از موادمخدر کنند.

برای مثال فرد معتقد است در محل کارش با ریختن مواد مخدر در کولر باعث اعتیاد کارمندان و در نتیجه دریافت کار بیشتر از آنها می شود؛ در حالیکه هیچ گونه شواهدی این موضوع را تایید نمی کند.

افراد مبتلا به هذیان می توانند بسیار خطرناک باشند؛ این افراد نمی دانند چه کسی علیه آنا توطئه می کند و ممکن است فکر کنند شما چنین نیت سوئی دارید. آنها این سوءظن را با کسی در میان نمی گذارند و تمایل به انزوا دارند و ممکن است بی دلایلی دست به انتقام بزنند.

3- انتسابی (اروتومانیک)

این فرد فکر می کند اشخاصی با جایگاه اجتماعی بالاتر مانند یک بازیگر مشهور، به او علاقمند است. این فرد حین تماشای تلویزیون سعی در ارتباط با این فرد مشهور را دارد و می خواهد او را بدست آورد.

4- بدنی سوماتیک

افرادی که دچار هذیان بدنی هستند، فکر می کنند در زیر پوست آنان چیزی حرکت می کند و حس می کنند دچار یک بیماری هستند که هنوز تشخیص داده نشده است.

برای مثال فرد فکر می کند در بدنش انگل هایی وجود دارد که از وجود او تغذیه می کنند یا فکر می کند بیماری شدیدی مانند سرطان در بدنش دارد که هنوز تشخیص داده نشده است.

5- حسادت

این فرد به رغم نبود شواهد، فکر می کند همسرش در حال خیانت به او است.

او به غلط فکر می کند همسرش به دور از چشم او با فرد مورد علاقه اش ملاقات داشته و از افراد واسطه ای پیغام های خود را به این فرد می رساند و افکار و رفتارهایی از حسادت در او دیده می شود.

6- نامشخص (مختلط)

اگر هذیان در اثر موضوع خاصی رخ ندهد و دلیل آن روشن نباشد، هذیان نامشخص نامیده می شود.

7- هذیان نیهیلیستی

این افراد فکر می کنند جهان رو به نابودی است و خود و دیگران را در حال نابودی می بینند. این فرد را نمی توان قانع کرد، چرا که باورهای او را نمی توان عوض کرد.

به خاطر داشته باشید فرد مبتلا به هذیان، باورهای عمیقی دارد که شما نمی توانید آن را عوض کنید. سعی نکنید چنین فردی را متقاعد کنید؛ چرا که او تحریک شده و ممکن است برخورد خشونت آمیزی با شما داشته باشد.

8- هذیان کنترل

در این نوع هذیان، فرد فکر می کند توسط فرد افراد یا نیروهای خارجی کنترل می شود. این کنترل بر روی افکار، احساسات، رفتار و انگیزه های او صورت می گیرد.

افرادی که از این نوع هذیان رنج می برند، معتقدند افکار آنها از منبعی غیر از ذهن آنها نشات می گیرد و از کنترل آنها خارج است.

9- هذیان خواندن ذهن

این افراد فکر می کنند می توانند ذهن افراد را بخوانند، یا افکار آنها را بفهمند.

درمان هذیان

فردی که دچار هذیان می شود، عقاید خود را باور دارد و آن را به صورت یک مشکل نمی بیند. این موضوع برای فرد و اطرافیان مشکل ساز می شود؛ چرا که این فرد خود را بیمار ندانسته و نیازی به درمان نمی بیند.

در این مواقع وجود یک درمانگر حرفه ای احساس می شود؛ چرا که ممکن است وضعیت بیمار وخیم باشد. در بسیاری از مواقع بنا به نظر درمانگر، فرد باید در بیمارستان روان پزشکی بستری شود و درمان های لازم را دریافت کند.

درمان هذیان شامل ترکیبی از روان درمانی به همراه استفاده از داروهای مخصوص است.

انواع داروها در دارودرمانی

پزشک برای فرد مبتلا به هذیان، با توجه به نوع و علایم آن داروهای زیر را تجویز می کند:

• داروهای ضد روان پریشی (معمولی یا نسل اول)

این داروها گیرنده های دوپامین را در مغز مسدود می کنند. دوپامین یک نوروترانسمیتر (انتقال دهنده عصبی) است که در ایجاد روان پریشی دخیل است.

• داروهای ضد روان پریشی غیرمعمول

این داروها از فعالیت گیرنده های سروتونین و دوپامین در مغز جلوگیری می کنند و نسبت به داروهای قبلی عوارض جانبی متفاوتی دارد.

• داروهای آرام بخش

این داروها برای رفع استرس و اضطراب یا حل مشکل خواب برای فرد تجویز می شود.

• داروهای ضدافسردگی

این دسته از داروها برای حل مشکل افسردگی و مشکلات ناشی از آن از جمله مسائل خلقی و رفتاری استفاده می شود.

• روش درمانی CBT

این روش شامل درمان شناختی – رفتاری است که در آن فرد به کمک درمانگر یاد می گیرد تا افکار نادرست خود را شناسایی کرده و آنها را عوض کند.

• خانواده درمانی

در روش خانواده درمانی، خانواده فرد مبتلا آموزش می بیند تا بتواند به موقع از بیمار حمایت کنند و در حین درمان او را تنها نگذارند.

تفاوت هذیان و توهم

این دو اختلال بسیار به هم شبیه هستند و به راحتی نمی توان آنها را از هم تشخیص داد.

این دو شباهت هایی با یکدیگر دارند. مثلا هر دوی این اختلالات به علت بروز اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی در فرد ایجاد می شود و در هر دو، واقعیت تحریف می شود و حتی در افراد فاقد بیماری روانی نیز امکان وقوع هر دوی این علایم وجود دارد. هر دوی این بیماری ها باید توسط روانپزشک و به طور درست تشخیص داده شود.

علایم زیر، تفاوت هذیان و توهم را نشان می دهد:

• در توهم فرد چیزهایی حس می کند که واقعیت ندارد؛ اما در هذیان، باورهای نادرست و غیر واقعی در فرد وجود دارد.
• توهم در مورد حواس ایجاد می شود؛ اما هذیان در بعد باور اتفاق می افتد.

سخن آخر

هذیان، اختلالی است که در آن فرد عقاید عمیق و ثابتی نسبت به واقعیت هایی که هنوز اتفاق نیفتاده است، دارد. این افراد دچار نوعی روان پریشی هستند و خود را بیمار نمی دانند و در مورد عقاید خود شکی ندارند؛ بنابراین درمان این افراد سخت است. گذشته از آن فرد به راحتی نمی تواند از دام هذیان رها شود.

برای درمان این اختلال دارودرمانی به همراه روان درمانی و خانواده درمانی پیشنهاد می شود.

اگر این علایم را در خود یا عزیزانتان مشاهده کردید، می توانید برای تشخیص درست به روانشناس مراجعه کنید. یک روانشناس با تجربه، با توجه به علایم شما می تواند نوع مشکل شما را به درستی تشخیص داده و درمان های متناسب را ارائه کند.

مرکز مشاوره هم اندیشان، با مشاوران باتجربه خود، یکی از مراکزی است که می توانید برای تشخیص به آن اعتماد کنید. مشاوره تلفنی این مرکز به شما این امکان را می دهد بدون صرف وقت برای رفت و آمد، در اسرع وقت سوالات خود را بپرسید و کمک لازم را دریافت کنید.

برای دریافت مشاوره تلفنی، می توانید از سراسر کشور با شماره 9099071985 تماس بگیرید.

سوالات متداول

انواع هذیان چیست؟

هذیان بزرگ بینی – ستم دیده – حسود – انتسابی (اروتومانیک) – بدنی سوماتیک – مختلط – ذهن خوانی – نهیلیستی

هذیان چگونه درمان می شود؟

روش درمان هذیان با استفاده از روان درمانی، خانواده درمانی و دارودرمانی است، که پزشک داروهای ضد روان پریشی و ضد افسردگی و آرام بخش را برای فرد تجویز می کند.

تفاوت هذیان و توهم در چیست؟

هذیان در مورد باورهای فرد اتفاق می افتد و فرد باورهای غلطی نسبت به وقایع دارد، اما توهم در بعد حواس پنجگانه اتفاق می افتد و فرد مواردی را حس می کند که وجود ندارد؛ برای مثال فرد صداهایی می شنود که وجود ندارد.