طرحواره استحقاق چیست و چگونه درمان می شود؟

تله های زندگی یا طرح‌واره‌ها، الگوهای ناسازگار فکری، احساسی و رفتاری هستند که در کودکی یا نوجوانی شکل گرفته‌اند و اگر درمان نشوند، در طول زندگی به شکل های گوناگون خود را نشان داده و  افراد را دچار دردسر می کنند.

تله ها به ما می گویند چگونه احساس کنیم که چه رفتاری از خود باید نشان دهیم. هنگامی که یک تله در ما فعال می شود، احساسی مشابه آنچه در کودکی یا نوجوانی اتفاق افتاده، در خاطر ما زنده می شود و ما تحت تاثیر آن با موقعیت جدید مواجه می شویم.

طرحواره استحقاق چیست؟

طرحواره استحقاق، یکی از 18 تله های زندگی است که در برخی از افراد دیده می شود.

افرادی که درگیر این تله هستند، حق به جانب بوده و خود را برتر از دیگران می دانند. این افراد بسیار پرتوقع هستند و تمایل دارند کارهای خود را به عهده دیگران واگذار کرده و بر آنها مسلط شوند.

نشانه های فردی که طرح‌واره استحقاق دارد

• این فرد نیازی در خود نمی بیند تا قوانین جامعه را رعایت کند.
• جواب نه را نمی تواند قبول کند!
• همیشه خودش را در الویت می‌بیند.
• خود را محق می داند و دوست ندارد بابت اشتباهاتش عذرخواهی کند.
• نوعی حس برتری نسبت به اطرافیانش دارد.
• اطرافیانش به او می گویند که بسیار خودخواه و خودشیفته است.
• عادت به امر و نهی دارد و اگر کاری که می خواهد در زمان دلخواهش انجام نشود، بسیار عصبانی می شود.
• خودخواه است و کمتر نسبت به دیگران حس همدلی دارد.

چرا طرحواره استحقاق فعال می شود؟

طرحواره استحقاق در اثر چند عامل ایجاد می شود که در ادامه مطلب این عوامل را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

1- حمایت افراطی والدین

اگر خانواده شما بیش از حد از شما حمایت می کردند و دوست داشتند تحت کنترل آنها باشید، این طرحواره به احتمال زیاد در شما فعال می شود.

2- والدین سهل گیر و نبود قانون

ریشه این طرحواره، در آزاد گذاشتن افراطی والدین است؛ والدینی که به بهانه آسایش کودک نمی خواهند برای او قانونی وضع کنند و او را ملزم به اجرای آن کنند. این پدر و مادرها والدین سهل گیر نام دارند.

اگر در کودکی هر امکاناتی برای کودک فراهم شود؛ هیچ گونه کنترلی روی او انجام نشده و کاملا رها و بدون هیچ محدودیتی باشد، این طرحواره در او شکل می گیرد.

بدیهی است این کودکان در بزرگسالی دوست دارند همه چیز تحت فرمان آنها باشند و نمی توانند «نه» شنیدن را تحمل کنند. این افراد از اطرافیانشان انتظار دارند همانند دوران کودکی تمامی نیازهایشان را برآورده سازند.

3- پاسخ افراطی در مقابله با تله‌های دیگر

در برخی موارد، افراد به صورت ناخودآگاه از این طرحواره در پاسخ به طرحواره های دیگر به صورت افراطی خود را نشان می دهد.

برای مثال فردی که تله رهاشدگی دارد، از ترس اینکه دیگران او را رها نکنند و آسیب نبیند، نسبت به دیگران بی اعتنایی می کنند و نسبت به آنها همدلی نشان نمی دهد.

طرح‌واره استحقاق، چه مشکلاتی برای فرد مبتلا ایجاد می کند؟

تله استحقاق نیز در صورتی که تشخیص داده نشده و درمان نگردد، می تواند مشکلاتی را برای افراد ایجاد کند. این مشکلات را در ادامه توضیح خواهیم داد.

ناکامی در روابط اجتماعی

• این افراد به علت خودخواهی و سلطه جویی که دارند، کمتر محبوب واقع می شوند. به خاطر نداشتن توانایی همدلی نمی توانند دوستان خود را حفظ کنند و از طرفی روابط اجتماعی آنها همیشه با شکست مواجه می شود.
•  این افراد غالبا تنها می مانده و درگیر افسردگی می شوند. نیازها و خواسته های آن ها در ارتباطات برآورده نمی شود.
• ممکن است به علت تمرکز در خود، به موفقیت‌های زیادی دست پیدا کنند؛ اما این دستاوردها نیز کمکی به آنها نمی کند و تنها می مانند.
• در شغل خود پیشرفت زیادی ندارند؛ چرا که دوست ندارند کسی به آنها بگوید چه کار کنند و چه کار نکنند.
•  علاقه ای به اجرای دستورات ندارند. ممکن است در حین قرار گرفتن در شرایط اجباری، محل کار را ترک کنند یا اخراج شوند.

سبک‌های مقابله‌ای طرحواره استحقاق

طرحواره استحقاق به سه شکل می تواند خود را بروز دهد.

1- سبک مقابله‌ای تسلیم

در این حالت فرد در بیشتر اوقات احساس خشم دارد و برخی موارد آن را بروز می دهد. به دیگران اهمیتی نمی دهد و سایر نشانه های طرحواره های دیگر را نیز دارد.

2- سبک مقابله‌ای اجتناب

آنها دوست دارند همیشه بهتر از دیگران عمل کنند. اگر کار یا رابطه شان چنین حسی به آنها ندهد، آن را رها می کنند. اگر بر موقعیت‌ها و افراد تسلط نداشته باشند، آن جا را ترک می کنند.

3- سبک مقابله‌ای جبران افراطی

فرد در ارتباطاتش نشانه های برعکس این طرحواره را بروز می دهد. به جای تسلط بر دیگران، از آنها اطاعت می کند؛ اما به دلیل وجود تله استحقاق، از درون خشمگین است.

چگونه طرح‌واره استحقاق را درمان کنیم؟

طرحواره استحقاق با وجود دردسرهایی که برای فرد ایجاد می کند، درمان پذیر است. راهکارهایی که در ادامه بیان شده‌اند، برای درمان این طرحواره توصیه می شود.

با واقعیت‌ها روبه رو شوید

این طرحواره ممکن است باعث پافشاری شما بر روی اهداف و در نتیجه موفقیت اتان شود؛ اما در حالت کلی شما را دچار دردسرهای زیادی می کند.

در واقع معایب این طرحواره بیشتر از حسن آن است. با داشتن این طرحواره شما تنها می مانید و به نیازهای عاطفی شما در ارتباطات اجتماعی و دوستی پاسخ داده نمی شود.

شما نمی توانید به تنهایی کارهای خود را انجام بدهید و به معنای واقعی به اطرافیانتان وابسته‌اید.

سعی کنید دیگران را بیشتر درک کنید

طرحواره استحقاق، باعث کم شدن همدلی و درک شما نسبت به بقیه می شود. برای مقابله باید به صورت آگاهانه دیگران را درک کنید خود را جای آنها بگذارید و سعی کنید به اطرافیان محبت کنید.

با شنیدن «نه» مکث کنید

ممکن است از دوستتان بخواهید کاری برای شما انجام دهد و او به شما نه بگوید. یک لحظه مکث کنید و به جا این که عصبانی شوید، سعی کنید موقعیت او را درک کنید؛ علت نه گفتن او را واقع‌بینانه بررسی کنید.

شاید خستگی یا بی‌حوصلگی مانع انجام درخواست شما شده است. شاید اگر نمی تواند به درخواست مالی شما پاسخ مثبت دهد، به دلیل شرایط بد مالی خودش باشد؛ یا شاید به زمان بیشتری نیاز دارد.

راهکارهای مدیریت خشم را یاد بگیرید

افرادی که درگیر طرحواره استحقاق هستند، زود عصبانی شده از کوره در می روند. لازم است که مهارت کنترل خشم را یاد بگیرند و اجرا کنند تا خشم خود را مدیریت کرده و دچار پشیمانی نشوند.

طرحواره دیگر را نیز بررسی کنید

ممکن است طرحواره‌های دیگری نیز در شما فعال باشد که طرحواره استحقاق شما را به سمت شناسایی آن هدایت کند.

بهتر است به یک طرحواره درمانگر مراجعه کنید، تا اگر چنین تله ای در شما فعال باشد، با درمان آن طرحواره استحقاق نیز درمان شود.

کارهایتان را خودتان انجام بدهید

به دلیل این که همه کارهای شما توسط والدین شما انجام شده است، به دیگران وابسته هستید. بهتر است یاد بگیرید کارهای خود را خودتان انجام دهید و نسبت به زندگی خود مسئولانه تر برخورد کنید.

این به این معنا نیست از دیگران کمک نخواهید؛ بلکه برای انجام کارهای خود به دیگران تکیه نکنید.

از طرحواره درمانگر کمک بگیرید

بهترین و موثرترین روش برای درمان طرحواره استحقاق، این است که کمک تخصصی بگیرید.

یک طرحواره درمانگر به شما کمک می کند تا تله های روان را شناسایی کنید کرده و با راهکارهایی کاملا تخصصی و متناسب با خودتان، این طرحواره را درمان کنید.

در پایان

طرحواره استحقاق، یکی از تله‌هایی است که تاثیرات مخرب فراوانی در زندگی افراد دارد. افرادی که این تله در آنها فعال است، نسبت به دیگران بی اعتنا هستند؛ مسئولیت زندگی خود را به گردن دیگری می اندازند و می خواهند بر اوضاع و افراد تسلط داشته باشند.

اگر چنین علایمی را در خود یا اطرافیانتان دیدید، برای تشخیص درست و شروع روند درمان آن، می توانید با مرکز مشاوره هم اندیشان تماس بگیرید. برای دریافت مشاوره تلفنی با شماره 9099071985 تماس بگیرید.

سوالات متداول

بهترین راه برای درمان طرحواره استحقاق چیست؟

مراجعه به طرحواره درمانگر و بهره‌گیری از کمک تخصصی، می تواند این تله را به صورت ریشه ای درمان کند.

سبک‌های مقابله‌ای طرحواره استحقاق چیستند؟

سبک مقابله‌ای تسلیم، سبک مقابله‌ای اجتناب و سبک مقابله‌ای جبران افراطی. توضیحات مربوط به این سبک‌ها را در مقاله فوق مطالعه فرمایید.