نوروفیدبک ( neurofeedback ) چیست، چگونه کار می کند و چه کابردی دارد؟

نوروفیدبک از روش های غیرتهاجمی در درمان بیماری ها است که به عنوان مکملی برای درمان داروها استفاده می شود. این روش بر مبنای یادگیری مغز است. نوروفیدبک برای درمان بیماری هایی مانند افسردگی، پانیک، اعتیاد، اختلالات مغزی و اختلالات بعد از سانحه موثر واقع شود. این روش علاوه بر درمان بیماری به بهبود عملکرد مغزی ورزشکاران نیز کمک می کند.

در ادامه به معرفی نوروفیدبک و فواید آن می پردازیم و بیماری هایی که این روش می تواند درمان کند را بیان می کنیم:

نوروفیدبک چیست

نوروفیدبک، آموزش دادن مغز، توسط خود مغز معنا می شود. در این روش با استفاده از دستگاه و تجهیزاتی به مغز یاد داده می شود که امواج معیوب خود را تنظیم کند. با این کار فعالیت ها و کارکرد مغز بهبود می یابد. نوروفیدبک در واقع خود تنظیمی مغز است.

امواج مغزی انسان

مغز دارای امواج مختلفی است که هر کدام با طول موج متفاوتی از هم متمایز می شوند.

این امواج عبارتند از:

دلتا

دلتا آهسته ترین موج مغزی بوده که در خواب عمیق در مغز تولید می شود. طول موج آن بین 1 الی 4 هرتز است.

تتا

در حالت تتای مغز، یادگیری عالی است و ذهن حالت برنامه ریزی مجدد دارد. طول موج امواج تتا 4 الی 8 مگاهرتز است.

آلفا

هنگامی که آرام هستید و از ذهن خود برای پردازش اطلاعات استفاده نمی کنید مغز آلفای زیاد تولید می کند. همچنین در زمانی که از محیط اطراف لذت می برید، مغز امواج آلفا تولید می کند.

در این حالت مغز می تواند کاهش اضطراب و تعادل هیجانی و سرخوشی را تجربه کرده و سیستم ایمنی بدن را بهبود ببخشد. امواج آلفا طول موجی بین 8 الی 12 هرتز را دارد.

بتا

حالت بتا حالت هشیاری مغز است و در آن کنش هایی مانند سخن گفتن و تفکر انتزاعی و محاسبات ریاضی اتفاق می افتد. طول موج بتا بین 13 تا 32 هرتز است.

گاما

طول موج گاما سازمان دهنده مغز و هماهنگ کننده اطلاعات مغز است. اطلاعات قسمت های مختلف بدن یکپارچه می شود. امواج گاما طول موجی بین 38 تا 42 هرتز دارد.

نوروفیدبک چگونه کار می کند

در این روش الکترودهایی به سر و گوش فرد وصل می شود. پس از آن فرد بازی یا انیمیشنی می بیند که باید با امواج مغزی آن را حرکت دهد. اگر بتواند این کار را درست انجام بدهد به او امتیازی تعلق می گیرد.

فرد با مشاهده مانیتور می تواند بفهمد در چه وضعیتی قرار دارد و کدام امواج نیاز به دستکاری دارد. سپس درمانگر به او یاد می دهد چگونه این امواج ناهنجار را دستکاری کرده و به حالت نرمال تبدیل کند.

کاربرد نوروفیدبک

این روش برای بهبود کارکرد مغز و درمان برخی بیماری های زیر استفاده می شود:

• سردرد
• افسردگی
• صرع (تشنج)
• آسیب ها و سکته های مغزی
• درد های مزمن
• اضطراب فراگیر
• بیش فعالی
• اختلال های خواب
• مشکلات ویژه یادگیری
• اعتیاد
• شب ادراری
• وسواس
• ترس مرضی
• حمله های هراس
• ناخن جویدن
• دانش آموزان دارای اختلال خواندن و اختلال نوشتن
• اوتیسم
• فشار و اضطراب
• آسیب های تروماتیک مغزی
• اختلالات تشنجی
• ADD

فواید نوروفیدبک

• نوروفیدبک به بیماران کمک می کند دوز داروهای دریافتی خود را کاهش دهند.
• به افراد کنکوری کمک می کند عملکرد خود را ارتقا دهند.
• توانمندی شناختی را با افزایش دقت بالا می برد.
• حافظه را بهبود می بخشد.

عوارض نوروفیدبک

نوروفیدبک عوارض چندانی ندارد. اما در برخی موارد ممکن است بی خوابی، کابوس، احساس اضطراب و سردرد را ایجاد کند. این عوارض موقتی و بی خطراست و در مدت کمی از بین می رود.

عوارض نوروفیدبک آن قدر جدی نیست که مانع امتحان کردن این روش شود. اگر درمانگر شما حرفه ای باشد مشکلی برای شما ایجاد نمی شود.

روند یادگیری در نوروفیدبک

یادگیری در نوروفیدبک سه مرحله دارد :

یادگیری نیمه هشیار

در این حالت فرد به مانیتور نگاه می کند اما تغییری را متوجه نمی شود. در حالی که مغز در این حالت شروع به شناخت بیشتر از خود و ایجاد تغییرات می کند. در این زمان یادگیری اتفاق می افتد.

یادگیری هشیار

در این مرحله فرد می تواند ارتباطی بین تغییرات مشاهده کند و هنگامی که تغییرات دیده شد، فرد دچار احساس درونی می شود. برای مثال می تواند تشخیص دهد که امواج آلفا چه زمانی افزایش یافته است.

رشد ویژگی انعطاف پذیری در مسیرهای عصبی مغز

در این مرحله فرد موفق می شود مسیرهای عصبی را با تمرین های نوروفیدبک تغییر دهد که در نتیجه آن پاسخ های مغز بهینه تر و منعطف تر می شود.

تفاوت نوروفیدبک و بیوفیدبک

نوروفیدبک نوعی بیوفیدبک است که امواج مغزی را می خواند. پاسخ های بدن از جمله ضربان قلب را تغییر می دهد و در سیستم قلبی عروقی هماهنگی ایجاد می کند که در نتیجه آن اضطراب کاهش پیدا می کند. بیوفیدبک بر روی کنترل و تنظیم دمای بدن، تنفس و سایر عملکردهای غیرارادی بدن موثر است.

در بیوفیدبک دستگاهی به فرد متصل می شود که عملکردهای طبیعی بدن مانند تنفس یا ضربان قلب اندازه گیری می کند و فرد با آگاهی از آن می تواند از وضعیت جسمی خود مطلع شده و مغز خود را آموزش دهد تا در صورت وجود اختلالی در آن ها اصلاح کند.

برای این که عملکرد هر نقطه از بدن بررسی شود یک حسگر به آن نقطه وصل می شود. برای مثال در سنجش درجه حرارت حسگرها بر روی انگشت دست فرد نصب می شود.

هزینه نوروفیدبک

هزینه هر جلسه نوروفیدبک مبلغی مابین 150 الی 250 هزارتومان است. مدت زمان هر جلسه نیز 45 دقیقه است.

تعداد جلسات نوروفیدبک

تعداد جلسات نوروفیدبک بسته به هدفی که دنبال می کند می تواند متفاوت باشد. در حالت معمول این جلسات بین 20 الی 30 طول می کشد. جلسات سه بار در هفته و به صورت منظم انجام می شود. اگر فرد زمان کافی نداشته باشد به صورت 2 روز در هفته انجام می شود. اما جلسات یک بار در هفته به لحاظ علمی بی اثر بوده و اتلاف وقت و هزینه است.

تغییرات از جلسه 10 به بعد قابل مشاهده است. چنان چه این تغییرات در جلسه دهم مشاهده نگردد درمان متوقف می شود. در مراکزی که نقشه مغزی ثبت می شود تعداد جلسات کمتر شده و تغییرات سریعتر حس می گردد.

نوروفیدبک برای کودکان

نوروفیدبک در کودکان نیز کاربرد زیادی دارد و برای درمان اختلال بیش فعالی و اختلالات یادگیری به کار می رود. نتایج تحقیقات موثر بودن این روش در درمان مشکلات کودکان را اثبات می کند.

آیا نوروفیدبک تاثیر دارد

با توجه به این که نوروفیدبک روشی نوین است بسیاری از افراد درمورد کارایی و تاثیرگذاری آن دچار ترید می شوند. در پاسخ به این افراد باید گفت این روش بسیار ایمن است و طبق گفته پزشکان تا 80 درصد احتمال موفقیت دارد.نوروفیدبک علایم بیماری را به مدت طولانی تسکین داده و کیفیت زندگی را تا حد زیادی بالا می برد.

در پایان

نوروفیدبک روشی نوین در درمان برخی از بیماری ها است که بر پایه اصلاح الگوی امواج مغزی کار می کند. در این روش با ثبت فعالیت‌های الکتریکی مغز و یاددهی به آن امواج مغزی اصلاح می شوند.

در نوروفیدبک فرد به مانیتوری نگاه می کند و با مغز خود آن را تغییر می دهد. مغز با بازخوردهایی که دریافت می کند تغییراتی را که قبل از آن قادر به ایجاد در خود نبود را را در خود اعمال می کند. از این روش برای درمان برخی بیماری ها از جمله افسردگی، فشار، بیش فعالی و … استفاده می شود. این روش عوارض بسیار کمی دارد که همگی موقت هستند.

اگر در زمینه نوروفیدبک و نیاز به آن سوالاتی دارید می توانید با مرکز مشاوره هم اندیشان مطرح کنید. برای استفاده از مشاوره تلفنی با شماره 9099071985 تماس بگیرید.

سوالات متداول

آیا نوروفیدبک می تواند باعث بدتر شدن فرد شود؟

نخیر، نوروفیدبک تنها الگوهای امواج مغزی را نرمال سازی می کند.

برای تاثیر نوروفیدبک چند جلسه لازم است؟

بین 20 تا 30 جلسه.