چند نکته مهم درباره تحلیل رفتار متقابل

یکی از شاخه های علم روانشناسی مدرن، تحلیل رفتار متقابل است. دکتر اریک برن، پایه گذار این شاخه از روانشناسی بوده است.

به صورت کلی این شیوه به چگونگی ارتباط و تعامل با افراد مختلف می پردازد. از نگاه این دانشمند، تحلیل رفتار، یک نوع روان درمانی است که باعث تغییرات شخصیتی می شود.

اریک برن با الهام گرفتن از نظریه های فروید که در مورد شخصیت بیان کرده بود، توانست تحقیقات خود در مورد تعامل انسان ها با یکدیگر را تکمیل نماید.

در این شیوه دلایل پشت پرده مشکلات، در هنگام تعامل با دیگر افراد بررسی شده است. نتیجه نهایی این بررسی به این صورت بیان شده که همه می توانند تغییرات مثبت و رشد شخصیتی داشته باشند.

با استفاده از این روش افراد قادر هستند تا خود درونی، افکار و احساساتشان را به بهترین نحو شناسایی کنند. با شناخت موارد گفته شده، فرد قدرت خواهد داشت که به ارتقای شخصیت، رفتار های سازنده و سالم بپردازد.

از آنجایی که این تکنیک بسیار سهل و آسان است، کاربرد های زیادی نیز پیدا کرده است. در زمینه های شغلی، زندگی شخصی و… می توان از این مسئله بهره مند شد.

از شما دعوت می کنیم در ادامه مطلب مرکز مشاوره هم اندیشان را همراهی نمایید تا به بررسی نکات مهم در خصوص تحلیل رفتار متقابل بپردازیم.

تحلیل رفتار متقابل چیست؟

به دلیل پیچیده بودن مفاهیم روانکاوی اریک برن یک زبان آسان به نام تحلیل رفتار متقابل یا TA معرفی کرد که در آن فرد می تواند ماهیت رفتارهای خود و دیگران را بشناسد و بداند از کجا به آن رسیده است. پس از این خودشناسی فرد به نقاط ضعف و قوت خود پی برده و در پی اصلاح آن ها بر بیایند.

تحلیل رفتار متقابل می گوید در درون هر انسان یک کودک، یک والد و یک انسان بالغ وجود دارد. هر فرد با توجه به نوع تربیت خود یکی از این سه حالت را بیشتر بروز می دهد. به این معنا که از یکی بیشتر از بقیه استفاده می کنیم.

تحلیل رفتار متقابل به زبان ساده

تحلیل رفتار متقابل به زبان ساده یعنی شناخت بهتر خود و دیگری و تحلیل بهتر رفتار در موقعیت های مختلف و نشان دادن واکنش درست و متناسب با آن موقعیت ها.

کاربرد تحلیل رفتار متقابل

تحلیل رفتار متقابل در سازمان ها برای بهبود ارتباطات درون سازمانی مورد استفاده قرار می گیرد . علاوه بر آن در مسائل اجتماعی و روانپزشکی نیز کاربرد گسترده ای دارد.

اساسی ترین نظریه اریک برن در مورد تحلیل رفتار متقابل

در این قسمت به بیان نظریه اساسی در مورد تحلیل رفتار متقابل خواهیم پرداخت.

به بیان کلی این شاخه از روانشناسی، بر چند نظریه کلیدی اتکا دارد و این شیوه را از سایر آنها متمایز می کند.

بر اساس نظریه اریک، افراد در موقعیت های مختلف می توانند سه حالت از خود نشان بدهند؛ این سه بعد عبارتند از کودک، بالغ و بعد والد.

در ادامه مطلب به صورت مفصل به این سه مورد خواهیم پرداخت، بنابراین در ادامه مطلب با ما همراه باشید.

بُعد کودک

اریک برن اینگونه بیان می کند که اگر شخصی همانند دوران کودکی فکر، احساس و درک داشته باشد، یعنی در بعد کودک رشد کرده و فعلا نیز در این بعد قرار دارد.

به بیان ساده تر این گونه افراد به جای این که واکنش های عقلانی و منطقی در مواجهه با دیگران داشته باشند، واکنش های عجیبی از جمله داد و بیداد کردن، خیال پردازی کردن، شانه خالی کردن از وظایف و… که بیشتر در کودکان مشاهده می شود را از خودشان بروز می دهند.

البته این مورد همیشه شامل مسائل منفی نیست؛ بلکه فردی که در بُعد کودک قرار گرفته است، ویژگی های روحیه خلاق، شوخ طبع، سرشار از انگیزه، پر تحرک و… دارد. یعنی اگر این قسمت از شخصیت در فردی نمایان باشد، او لذت وافری از زندگی خواهد برد.

اریک برن معتقد است که سه نوع حالت کودکی می تواند در تحلیل رفتار متقابل وجود داشته باشد.

این سه حلت به شرح زیر است:

• کودک طبیعی

این نوع کودک درون می تواند بسیار هیجانی، نیرومند و خودانگیخته بروز کند.

• کودک سازش گر

کودکی مطیع امر والدین است، در واقع این کودک بسیار سازش گرانه و با توجه به خواسته های والد عمل می کند.

• کودک کنجکاو

کودک درونی که بسیار جستجوگر و کنجکاو است و حالاتی شبیه به بزرگسالان دارد.

بُعد والد

یکی دیگر از حالات درونی که ممکن است از دوران کودکی با هر فرد همراه باشد، بعد والد است. در واقع این حالت تاثیر رفتار های والدین بر روی کودک است، که در بزرگسالی بروز می کند.

به بیان ساده تر، هر آن چیز که کودک از والدین خود در حافظه دارد، باعث ایجاد حالت والد می شود.

البته ممکن است در بزرگسالی فرد با مواجهه با افراد دیگر، بعد والد خود را تغییر دهد. زمانی که فردی، در جایگاه پدر یا مادر قرار بگیرد، این حالت های درونی که تحت تاثیر والدین در کودکی و افراد دیگر در بزرگسالی بوده است را از خود بروز دهد.

افرادی که بعد والد در آنان پر رنگ تر است، گاها عادت های بدی همچون دستور دادن و امر نهی کردن دارند. به بیان ساده تر این افراد سعی در کنترل سایرین دارند و تلاش می کنند تا با طراحی قوانین مختلف، دیگران را محدود کنند.

البته نمی توان دید منفی به این حالت داشت، چراکه بروز این بُعد باعث می شود تا فرد نسبت به دیگران بسیار مهربان و پشتیبان باشد. این گونه افراد برای ارزش و سنت های گذشتگان به شدت اهمیت قائل اند.

کسانی که بعد والد در آنان نمایان تر است، قادر خواهند بود تا کودک سرکش درون خود را سرکوب کنند. در این صورت است که وجود والد درون به مزیت تبدیل می شود.

دو نوع والد درون وجود دارد:

• والد مهربان

در این حالت والد درون، به حمایت از دیگران می پردازد. یعنی محبت عمقی و واقعی به دیگر افراد دارد و از آن ها حفاظت می کند. این گونه اشخاص علاوه بر این که بسیار مقتدرند، به کسانی که می شناسند توجه می کنند و هر چه در توان دارند صرف کار کردن و پشتیبانی از عزیزانشان می نمایند.

• والد بد اخلاق و نفرت انگیز

حالت درونی والد بد اخلاق به گونه ای است که در دیگران نگرانی، ترس و تنفر ایجاد می کند. او با القای این مسئله به آن ها که به اندازه کافی خوب نیستند و باید برای بهتر شدن بسیار تلاش کنند، خود را در جایگاهی قرار می دهند که در تحلیل رفتار متقابل از آنان با عنوان افرادی نفرت انگیز یاد می شود. همچنین در موقعیت های مختلف دوست دارند تا به دیگران دستور بدهند و آن ها را تحت سیطره و کنترل خود درآورند. بنا به دلایل گفته شده هیچ کس تمایلی به ارتباط برقرار کردن با آنان را ندارد.

بُعد بالغ

در این قسمت، اریک برن معتقد است که کسانی که در بعد بالغ قرار دارند، تمامی اطلاعات را برای تصمیم گیری و استدلال درست پردازش می کنند. باید گفت این حالت شخصیتی به مرور زمان رشد خواهد کرد و از آنجایی که پایه های عقلی دارد، معیار بسیار دقیقی برای سنجش واقعیت ها است.

به بیان ساده بعد بالغ باعث می شود تا فرد احساسی تصمیم نگیرد و واقعیت ها را مد نظر قرار دهد. این بخش نه تنها بر محیط اطراف بلکه بر کودک و والد درون نیز تاثیر می گذارد و باعث ارزیابی عاقلانه خواهد شد.

در حساس ترین لحظات زندگی مانند تفکر و تصمیم گیری در مورد مسائل مهم زندگی، تصمیمات شغلی، پیش بینی آینده، شراکت در امور مختلف و… بالغ درون تاثیر گذار است و می تواند پایه ریزی های دقیقی برای زندگی خویش داشته باشد.

بهترین بُعد از نظر اریک برن

اریک برن بعد از بیان این سه بعد گفت که اگر تمامی این حالات درونی در کنار یکدیگر بروز کنند، می توانند کارساز و مفید باشند. به عبارت ساده تر هیچ یک از این ها بر دیگری برتری ندارد و فقط در صورتی خوب اند که در کنار هم بروز کنند.

شخصیت سازگار بر این اساس شکل می گیرد که هر یک از این بعد ها در صورت لزوم پر رنگ شود و فرد با توجه به نیازی که دارد، از یک حالت درونی به حالت درونی دیگری جا به جا شود. در نتیجه یک شخصیت استوار از لحاظ فکری شکل می گیرد و فرد با کنترل خود درونی اش، بر روی یک بُعد سختگیرانه تاکید نمی کند.

البته باید در نظر داشت در موقعیت های مختلف همه این بعد ها نمی توانند تاثیر گذار باشند و هر کدام به نوبه خود بروز می کنند. از این جهت در علم تحلیل رفتار متقابل به این حالت، حالت مجری اطلاق شده است.

بدن برای تاثیر پذیری از هر بعدی باید انرژی، رفتار و عضلات را تطبیق نماید؛ بنابراین نمی تواند همزمان تمامی بعد ها را در نظر بگیرد. بنابراین با توجه به هر مسئله بعد مخصوص به آن فعال می شود.

چکیده ای از سخنان اریک برن در مورد تحلیل رفتار متقابل

تحلیل رفتار متقابل یکی از انواع شاخه های روانشناسی مدرن است.

دکتر اریک برن با استفاده از نظریه های فروید، توانست بیانات خود در زمینه تعاملات انسان ها با یکدیگر را تکمیل نماید. با استفاده از این شیوه می توان مشکلات پشت پرده مسائل تعاملی را به صورت دقیق بررسی نمود و احساسات درونی را شناخت.

اگر شخصی احساسات و عواطف درونی خود را بشناسد، می تواند باعث رشد و ارتقای خود شود.

اریک برن این رفتارها را در سه بعد اساسی دسته بندی کرده است؛ بعد کودک، والد و بالغ. در صورتی که این سه حالت در کنار یکدیگر و با تعامل با هم بروز کنند، بسیار مفید خواهند بود.

تحلیل رفتار متقابل در سازمان

در سازمان ها استفاده از تحلیل رفتار متقابل افزایش یافته است. دوره های رفتار سازمانی و کراگاه های حرفه ای گری در محیط کار مبتنی بر TA برگزار می شود و هدف آن رشد و شناخت کارکنان از خود و بهبود خود است.

هر سه حالت کودک، والد و بالغ در تحلیل رفتار متقابل سازمان به نوعی خود را نشان می دهد اما ایده آل ترین حالت زمانی است که فرد به صورت عاقلانه با مشکل برخورد می کند و با استفاده از عقلانیت واکنش می دهد نه هیجان.

ازسوی دیگر مدیران موفق بیشتر بر روی شخصیت بالغ خود سرمایه گذاری می کنند تا در لحظه درست ترین تصمیم را بگیرند کمتر اتفاق می افتد که از روی هیجان و مطابق با کودک درون رفتار کنند.

در آخر

مشاوران ما در مرکز مشاوره هم اندیشان به سوالات شما در زمینه تحلیل رفتار متقابل پاسخ گفته و شما را در برقراری ارتباط موثر یاری می رسانند. برای مشاوره تلفنی با شماره 9099071985 تماس بگیرید.

سوالات متداول

نظریه تحلیل رفتار متقابل چگونه توسط اریک برن ابداع شد؟

اریک برن با الهام گرفتن از نظرات فروید و ادغام آنها با دانسته های خود، توانست این شاخه از علم روانشناسی مدرن را ابداع کند.

اساسی ترین نظریه اریک برن چه بود؟

او معتقد بود که هر انسان سه بعد شخصیت از جمله، بعد کودک، والد و بالغ دارد.

بهترین بعد شخصیت از نظر اریک برن کدام است؟

اریک برن معتقد است این سه بعد در تعامل با یکدیگر است که مفیدند و نمی توان به صورت جداگانه گفت که کدام بهترین است. اگر بعدی پر رنگ تر از سایرین باشد، صورتی افراطی پیدا می کند.