وسواس فکری و علائم آن چیست + راه های درمان وسواس فکری

اختلال وسواس فکری و عملی (OCD)، اختلالی است که در آن افراد دارای افکار، ایده ها یا احساسات مکرر و ناخواسته ای هستند که باعث می شود آن ها به انجام کارهای تکراری تمایل داشته باشند.

رفتارهای تکراری، مانند شستن دست ها، بررسی وسایل یا نظافت، می تواند به طور قابل توجهی در فعالیت های روزانه و تعاملات اجتماعی فرد تداخل ایجاد کند.

برای افراد مبتلا به وسواس فکری، این افکار و رفتارها پایدار هستند و عملی نکردن این افکار معمولاً باعث ناراحتی زیادی می شود. افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری – عملی، در رهایی از افکار وسواسی یا توقف اقدامات اجباری مشکل دارند.

تایید ابتلا به OCD مستلزم وجود وسواس و یا اجبارهایی است که زمان بر هستند و بیش از یک ساعت در روز طول می کشند در نتیجه باعث ناراحتی قابل توجه می شوند و کار یا عملکرد اجتماعی را مختل می کنند.

اختلال وسواس فکری – عملی دو تا سه درصد از افراد در ایالات متحده را تحت تأثیر قرار می دهد و در میان بزرگسالان شایع است و زنان کمی بیشتر از مردان به این اختلال مبتلا می شوند.

OCD اغلب در دوران کودکی، نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می شود؛ به طور متوسط باید گفت ​​علائم در سن 19 سالگی ظاهر می شود.

از شما دعوت می کنیم در ادامه مطلب با مرکز مشاوره هم اندیشان همراه باشید تا بیشتر به بررسی وسواس فکری و علائم آن بپردازیم.

علت وسواس فکری چیست؟

در حال حاضر علت دقیق اختلال وسواس فکری – عملی مشخص نیست.

به بیان ساده، تحقیقات زیادی وجود دارد که هنوز باید انجام شود؛ با این حال، آنچه ما می دانیم این است که چند عامل تأیید شده وجود دارد که به ما کمک می کند بفهمیم علت انواع مختلف وسواس فکری چیست.

این عوامل عبارتند از:

• ژنتیک

افرادی که خویشاوندان درجه یک آنها مانند والدین، ​​خواهر، برادر یا کودکانی که در دوران کودکی یا نوجوانی دچار OCD شده اند، بیشتر در معرض ابتلا به OCD هستند.

• ساختار مغز

در افراد مبتلا به OCD، مناطق خاصی از مغز تحت تأثیر قرار گرفته اند.

• محیط

تجربه سوء استفاده جسمی، جنسی یا احساسی در سنین پایین نیز در ایجاد اختلال وسواس فکری – عملی (OcD) یک عامل خطر محسوب می شود. انواع مختلف OCD همچنین ممکن است در کودکان به دنبال عفونت استرپتوکوکی ایجاد شود.

علائم وسواس فکری که باید مراقب آنها باشید!

در حالی که این اختلال به طرق مختلف خود را نشان می دهد، در صورت مشکوک بودن به خود یا فردی که می شناسید، باید علائم وسواس فکری را بررسی کنید.

تعدادی از علائم OCD شامل موارد زیر است:

• نیاز به اینکه همه چیز کاملاً متقارن باشد.
• تمیز کردن خود و محیط اطراف با وسواس (وسواس شست و شو)
• داشتن افکار مزاحم از دیگر علائم وسواس فکری است.
• انجام رفتارهای اجباری غیرقابل کنترل؛ حتی وقتی افکار یا رفتارها غیر معمول شناخته شوند، افراد مبتلا به انواع مختلف OCD، هنوز نمی توانند جلوی آنها را بگیرند.
• مشکلات خاصی را به طور روزانه به دلیل رفتارهای مختلف OCD تجربه می کنند و از انجام چنین رفتارهای اجباری لذت نمی برند.
• ناتوانی در کنترل افکار یا رفتارها با وجود تشخیص اینکه چنین وسواس ها و اجبار ها غیر منطقی هستند.
• افراد مبتلا به انواع مختلف OCD نیز ممکن است در تعامل با دنیای خارج مشکل داشته باشند؛ آن ها ممکن است نگران آلودگی ناشی از میکروب ها یا بیماری های مختلف باشند یا احساس کنند در شرایط اجتماعی قادر به برقراری ارتباط با دیگران نیستند.

انواع وسواس فکری

حتی در جامعه ای مدرن که از نظر طبقه بندی اختلالات روانی و اضطرابی بسیار پیشرفته و مترقی است، هنوز کارهای زیادی برای بررسی انواع مختلف اختلال وسواس فکری و عملی OCD باقی مانده است؛ در حالیکه مطمئناً انواع بیشتری از این اختلال وجود دارد که هنوز طبقه بندی نشده اند.

متخصصان به طور کلی انواع وسواس فکری را به چند دسته تقسیم بندی کرده اند که در ادامه به بررسی این موارد می پردازیم.

1- چک کردن دائم

یکی از رایج ترین انواع OCD بررسی یا چک کردن است. این نوع وسواس فکری – عملی (OCD) به طور معمول به شکل رفتارهای اجباری مانند باز و قفل کردن درب و پنجره برای صدها بار می باشد.

این اقدامات ممکن است برای برخی افراد مضحک به نظر برسد، حتی شاید طنزآمیز باشد؛ اما حقیقت این است که فردی که از OCD رنج می برد و چنین اقداماتی را انجام می دهد، معمولاً با اضطراب روبرو است، به طوری که زندگی شخصی آنها به شدت آسیب می بیند.

2- آلودگی

مبتلایان به وسواس فکری یا وسواس ناشی از آلودگی، معمولاً در حال شستن خود یا محیط خود به شکل غیرمنطقی هستند. آنها می توانند مقدار زیادی صابون دست بسته بندی شده بخرند، از هر کدام یکبار استفاده کنند و هر بار که نیاز به شستن دست دارند، بسته جدیدی باز کنند.

چنین رفتارهایی معمولاً ناشی از ترس شدید از ابتلا به بیماری ها از طریق میکروب هایی است که ممکن است به سطوح چسبیده باشند.

مبتلایان به این نوع وسواس همواره برای جلوگیری از موارد زیر تلاش کنند:

• بیرون رفتن
• تماس با افراد دیگر
• استفاده از سرویس های بهداشتی عمومی، رستوران ها و…

3- احتکار و جمع آوری

اختلال احتکار یکی از رایج ترین انواع اختلال وسواس فکری است.

این نوع OCD، با موارد زیر مشخص می شود:

• عدم توانایی در دور ریختن اقلام قدیمی و غیرقابل استفاده
• اجبار برای جمع آوری تعداد زیادی اقلام بی فایده
• مشکل در سازماندهی این اشیاء

این افراد عموماً خانه هایی خواهند داشت که مملو از وسایل بیشمار قدیمی و بی فایده است، تا جایی که خود احتکار کنندگان معمولاً فقط می توانند از قسمت بسیار کوچکی از خانه خود استفاده کنند.

4- افکار مزاحم

افکار مزاحم به طور غیر ارادی رخ می دهند و تقریباً می توانند به موضوعات مختلف مربوط باشند. این نوع مبتلایان به OCD، ممکن است با افکار ناخواسته در مورد برخی از موارد بمباران شوند.

نمونه ای از این موارد عبارتند از:

• تمایلات جنسی
• روابط
• مذهب
• خشونت
• و…

این دسته بندی OCD می تواند در تعیین علائم، خطرات و برنامه های درمانی مفید باشد.

علاوه بر این، تحقیقات در مورد بیماری های روانی در حال انجام است و همیشه در حال پیشرفت است؛ بنابراین شایان ذکر است که این فهرست به هیچ وجه مرجع همه جانبه انواع اختلال وسواس فکری نیست.

تست وسواس فکری

در اینجا ما تستی را طراحی کردیم که به شما کمک می کند بفهمید آیا علائم شما عادی هستند یا نشانگر وجود علائم OCD است؟ با این حال، اگر به هر نحوی نگران سلامت روان خود هستید، باید از پزشک متخصص و مشاور کمک بگیرید.

اگر تحت نظر یک متخصص حرفه ای باشید، امید به بهبود وجود دارد. برای این منظور می توانید با همکاران ما در مرکز مشاوره هم اندیشان تماس بگیرید و از تخصص و دانش آنها در جهت بهبود این شرایط استفاده کنید.

سوال 1 – آیا دائما می ترسید که ممکن است به میکروب آلوده شوید یا دیگران را به میکروب آلوده کنید؟

• بله، به طور مداوم
• بله، گهگاه
• بله، اما فقط در صورت وجود یک خطر واقعی
• هرگز

سوال 2 – آیا احساس می کنید نیاز دارید تا موارد را به شیوه خاصی مرتب کنید، برای مثال همه چیز را کنار هم قرار دهید تا احساس کنید “درست” است؟

• بله، من مرتب کردن چیزها را ادامه می دهم، یا نمی توانم آرامش داشته باشم.
• بله، من چیزهای تمیز و مرتب را دوست دارم، اما اگر گاهی اوقات همه چیز آشفته باشد، می توانم کنار بیایم.
• نه، من نگران نحوه سازماندهی امور نیستم.

سوال 3 – آیا نگران هستید که ممکن است کنترل خود را از دست داده و کاری را انجام دهید که به شخص دیگری آسیب برساند؟

• بله، گهگاه
• بله من اغلب نگران هستم که اشتباه کنم و کسی صدمه ببیند.
• نه، این من را نگران نمی کند.

سوال 4 – آیا خود را مدام در حال بررسی قفل ها یا اطمینان از خاموش بودن اجاق گاز می دانید؟

• نه، من گاهی اوقات این موارد را بررسی می کنم، اما هر چند وقت یکبار
• بله، تا مطمئن نشوم، باید دوباره چک کنم.
• بله، من نگران هستم؛ اگر همه چیز درست نباشد، اتفاق وحشتناکی رخ خواهد داد.

سوال 5 – آیا زمان زیادی را صرف نظافت یا شستشو می کنید (چه بهداشت شخصی و چه خانه خود)؟

• خیر، تنها در مواقع ضروری
• بله من خیلی، نظافت می کنم.
• بله، من احساس تمایل به تمیز کردن دارم و باید ادامه دهم تا زمانی که همه چیز “درست” شود.
• بله، من باید تمیز کنم تا از بیماری یا آلودگی جلوگیری کنم.

سوال 6 – آیا خود را در حال تکرار کلمات، شمارش یا انجام سایر رفتارهای تکراری در هنگام احساس اضطراب می بینید؟

• نه، من تمایل دارم با هر گونه اضطراب به طریقی دیگر کنار بیایم.
• بله، شمارش یا تکرار یک عبارت به من کمک می کند تا آرام شوم.
• بله من یک عمل مشابه تکرار می کنم تا زمانی که احساس بهتری داشته باشم.

سوال 7 – آیا فکر می کنید به دلیل افکار یا ترس های خود، از موقعیت های خاصی اجتناب می کنید؟ به عنوان مثال، اجتناب از حمل و نقل عمومی به دلیل ترس از میکروب ها؟

• هرگز
• بله، هر از گاهی
• بله، اغلب

در نهایت با استفاده از این تست وسواس فکری و دانستن علائم این اختلال، می توانید تا حدودی مشکل را تشخیص دهید.

درمان وسواس فکری

درست مانند درمان اختلال مصرف مواد، می توان با کمک دو روش مختلف، برای درمان وسواس فکری اثرات این اختلال را کاهش داد.

این دو روش عبارتند از:

1. مصرف داروی وسواس فکری
2. روان درمانی

شایان ذکر است، در حالیکه بخشی از مبتلایان پس از درمان بهبود می یابند، اما برخی ممکن است علائم را تا پایان عمر تجربه کنند. هنگامی که صحبت از داروی وسواس فکری می شود، پزشکان پنج داروی خاص را معرفی می کنند.

این پنج دارو به شرح زیر است:

1. کلومیپرامین (Clomipramine)
2. فلوکستین (Fluoxetine)
3. فلووکسامین (Fluvoxamine)
4. سرترالین (Sertraline)
5. ریسپریدون (Risperidone)

شما و پزشکتان تعیین می کنید که کدام دارو برای مورد خاص شما مناسب است. درمان وسواس فکری شدید، ممکن است با گزینه های درمانی دیگری شامل روان درمانی و مشاوره، برای کمک به درمان اختلالات همزمان مانند افسردگی یا اضطراب بسیار مفید باشند.

در این روش مشاور با ارائه چندین تمرین درمان وسواس فکری، به شما کمک می کند که به تدریج علائم بیماری را کاهش دهید.

داروی وسواس فکری شدید

اگر وسواس شدید باشد، ممکن است پزشک تجویز دارو را برای فرد مناسب بداند. برای درمان از داروهای افسردگی ویژه ای با نام SSRI استفاده می شود، که مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین است و با افزایش سطح سروتونین، علایم وسواس فکری شدید را بهبود می بخشند.

توجه کنید که در صورتی که از این داروها استفاده می کنید، نباید بدون مشورت پزشک آن را قطع کنید. قطع ناگهانی این داروها عوارض زیادی از جمله توقف تدریجی درمان را در پی خواهد داشت، که در این صورت نیاز به مصرف این داروها با دوز بالا خواهد بود.

نتیجه گیری

اختلال وسواس فکری، اختلالی است که اگر به موقع و به شکل مداوم برای درمان آن اقدام کنید، قابل کنترل خواهد بود؛ پس اگر فکر می کنید علامت های این اختلال را دارید، سعی کنید از مشاور یا پزشک معالج کمک بگیرید.

مرکز مشاوره هم اندیشان با مشاوران باتجربه در مجموعه خود، به شما در تشخیص و درمان این اختلال و سایر اختلالات شایع روانی کمک می کنند. برای کسب اطلاع بیشتر و رزرو وقت مشاوره تلفنی می توانید با شماره 9099071985 (بدون پیش شماره) تماس بگیرید.

سوالات متداول

علت وسواس فکری چیست؟

علت دقیق اختلال وسواس فکری – عملی به طور کامل مشخص نیست؛ تحقیقات زیادی لازم است تا بتوان با قطعیت دلیل وسواس فکری را بیان کرد. اما دانشمندان ژنتیک، محیط و ساختار مغز را با بروز اختلال وسواس فکری مرتبط می دانند. آنچه ما می دانیم، این است که چند عامل تأیید شده وجود دارد که به ما کمک می کند بفهمیم علت انواع مختلف وسواس فکری چیست.

درمان وسواس فکری چگونه است؟

می توان با کمک دو روش مصرف داروی وسواس فکری و روان درمانی، اثرات این اختلال را کاهش داد.

علائم وسواس فکری چیست؟

نیاز به اینکه همه چیز کاملاً متقارن باشد – تمیز کردن خود و محیط اطراف با وسواس زیاد – داشتن افکار مزاحم و… از دیگر علائم وسواس فکری است.