۰۲۱۶۲۹۹۹۰۶۶
شاید برای شما پیش آمده که در روابطی باشید که نه تنها شما را خوشحال نمی کند بلکه انرژی شما را می بلعد و شما را پریشان می کند. در عین حال که این رنج ها را تجربه می کنید قادر به خروج از این رابطه نیستید.
سوءاستفاده عاطفی وصف خیلی از روابط است که مانع لذت بردن افراد از ارتباط سالم شده و باعث آسیب دیدن آنها می شود.
سوءاستفاده عاطفی طیف وسیعی از ارتباطات را شامل می شود. فرد سوءاستفاده گر عاطفی ممکن است نامزد شما باشد یا حتی والدین یا معلم یا رئیس تان و دانسته یا نادانسته این کار را بکند.
هرگونه رفتاری که هدف آن کنترل به قید و بند کشیدن یک انسان باشد، سوء استفاده محسوب می شود. سوء استفاده اشکال مختلفی دارد و می تواند با توسل به ترس, توهین و تجاوز کلامی یا جسمی انجام شود. سوء استفاده عاطفی ماهیت عاطفی و هیجانی دارد.
از شما دعوت می کنیم در ادامه این مقاله با موضوع بسیار مهم سوءاستفاده عاطفی، با مرکز مشاوره هم اندیشان همراه باشید تا نشانه ها و راه های مقابله با آن را مورد بررسی قرار دهیم.
سوءاستفاده عاطفی چیست؟
سوءاستفاده عاطفی دسته ای از رفتارها است که فرد با توسل به آنها به طور منظم عزت نفس و اعتماد به نفس فرد قربانی را هدف قرار داده طوری که خودپنداره فرد بسیار تخریب شده و پس از مدتی فرد به خود و سلامتی عقل و توانمندی های خود شک می کند.
این رفتارها خواسته یا ناخواسته انجام می شود و شاید فرد متوجه نباشد که در حال سوءاستفاده عاطفی است اما در هر حال نتیجه همان است و آسیب های خود را وارد می کند.
سوءاستفاده عاطفی مانند شستشوی مغزی است و هویت فرد و احساس ارزشمندی وی را خدشه دار می کند و فرد را نسبت به خود و دریافت های شخصی اش بی اطمینان می کند. مثلا زخم زبان یا نادیده گرفته شدن یا پند و نصیحتی که احساس ناتوانی به شما بدهد.
بسیاری از والدین یا معلمان ناخواسته رفتارهایی می کنند که مصداق سوءاستفاده عاطفی است و به روان فرد آسیب های زیادی وارد می کنند. سوءاستفاده عاطفی حتی بیشتر از سوءاستفاده فیزیکی برای افراد درد و رنج ایجاد می کند و زخم هایی عمیق تری بر روان انسان وارد می کند.
رفتارهایی که نشان می دهد مورد سوء استفاده عاطفی قرار گرفته اید؟
در برخی موارد ما متوجه سوءاستفاده عاطفی نمی شویم چرا که این علایم بسیار ظریف هستند. اما با توجه به مواردی که در ادامه مقاله گفته می شود، می توانید این رفتارها را تشخیص دهید.
این رفتارها در چند گروه دسته بندی می شوند که خود برخی رفتارها را در زیرمجموعه خود دارند.
1- تحقیر، نادیده گرفتن و انتقاد کردن
- آنها شما را با لقب های زشتی مانند احمق، بازنده یا اسامی تحقیرکننده ای مانند گاو چاق یا جوجه اردک زشت صدا می زنند، که نشانی از سوءاستفاده عاطفی است نه مهربانی
- رفتارهایی که با کلمه همیشه همراه هست نیز به قصد سوءاستفاده عاطفی انجام می شود. مثلا تو همیشه دیر می کنی، تو همیشه نامرتبی و جملاتی از این دست که احساس می کنید آدم خوبی نیستید و ترور شخصیتی می شوید.
- فریاد کشیدن و ناسزا گفتن و جیغ زدن نیز یکی از نشانه های سوءاستفاده عاطفی است که فرد را می ترساند و فرد متخاصم به هدفش می رسد تا کاری که می خواهد انجام شود. این رفتار ممکن است با خشونت فیزیکی و مشت زدن یا پرتاب اشیا نیز توام باشد. فرد با این رفتار شما را می ترساند یا شما را کوچک می کند.
- فرد در ظاهر طوری رفتار می کند که گویا می خواهد از شما حمایت کند. در واقع این طور نیست و تنها هدف وی تحقیر شماست. “عزیزم از پس این کار برنمیای از توانت خارج هست.”
- این که در جمع با شما بد صحبت شود رازهایتان برملا شود و نقص هایتان به رختان کشیده شود نیز یک نمود از سوءاستفاده عاطفی است.
- وقتی در مورد مسئله مهمی صحبت می کنید آنها با استفاده از زبان بدن آن را بی اهمیت جلوه می دهند. مثلا روی خود را بر می گردانند یا محل را ترک می کنند.
- شوخی های نا به جا و مسخره کردن و دست انداختن طوری که باعث شود شما احمق به نظر برسید نیز سوءاستفاده عاطفی است.
- طعنه زدن های واضح که شما را ناراحت کند و بدانید که قصد فرد ناراحتی شماست.
- این افراد ممکن است ظاهر شما و طرز لباس پوشیدنتان را مسخره کنند و به شما بگویند مثل دلقک ها شده ای.
- این افراد موفقیت های شما را ناچیز می شمارند، یا به خود نسبت می دهند و می گویند اگر من نبودم تو موفق نمی شدی.
- این افراد می خواهند فعالیت شما را محدود کنند یا کاری کنند که همیشه در فعالیت هایتان حضور داشته باشند. بنابراین می گویند “علایق کودکانه ای داری” یا “علایقت وقت تلف کردن است” یا “عملکرد بدی داری.”
- این افراد می دانند چه چیزی شما را عصبانی می کند و در هر فرصتی با مطرح این موضوعات سعی در آزار شما دارند.
2- کنترل کردن و خجالت دادن
دسته ای دیگر از رفتارهایی که مصداق سوءاستفاده عاطفی است، کنترل کردن و خجالت دادن است. این افراد برای کنترل شما و اعمال زور، کاری می کنند که از بی کفایتی احتمالی تان شرمنده شوید.
برخی از این ابزارهای خجالت دادن و شرمنده کردن، بشرح زیر است:
- شما را تهدید به انجام کار خاصی می کنند. مثلا به شما می گویند که “تو را ترک خواهم کرد”.
- آنها رفتارهای شما را کنترل می کنند. با تماس های تلفنی یا پیامک های مکرر می خواهند بدانند کجا هستید و انتظار دارند فورا جواب دهید. شما هرگز احساس آزادی ندارید گاهی ممکن است سر زده به مکانی که هستید بیایند.
- این افراد جاسوسی دیجیتال انجام می دهند. ممکن است فرد ایمیل شما را وارسی کند یا گوشی شما را باز کند و پیامک های شما را بخواند یا حتی آشکارا رمز گوشی یا سایر اکانت های شما را بخواهد.
- ممکن است از طرف شما تصمیم بگیرد قرار شما را کنسل کند یا بدون اطلاع شما با رئیستان صحبت کند حساب مشترکتان را بنابر خواست خود ببندند، قرار ملاقات با پزشکتان را کنسل کنند یا بدون اطلاع شما با رئیستان صحبت کند..
- کنترل مالی نیز کی از این راه هاست که فرد را وادار می کند برای انجام امور مالی از حسابی که به نام اوست استفاده کند، تا از زیر امور مالی او سر در بیاورد. یا شما را وادار می کنند بابت انجام هر کار از آنها پول بخواهید.
- این افراد مدام در مورد خطاهایتان با شما حرف می زنند، تا به شما نشان دهند که کمترید.
- آنها به شما دستوراتی مستقیم می دهند. جملاتی دستوری مخالف میل یا برنامه شما را می گویند. مثلا لباسهایم را آماده کن.
- این افراد با خشم های ناگهانی شما را می ترسانند. مثلا اگر از شما خواسته بودند که با دوستتان بیرون نروید، در صورتی که به خواسته او اهمیت ندهید به مدتی طولانی با لحنی پر از خشم شما را سرزنش خواهد کرد.
- این که با شما مانند یک کودک رفتار می شود، او به شما می گوید چه بپوش با چه کسانی رفت و آمد کن و چه کار کن.
- ممکن است وانمود کند کاری را بلد نیست و با ندانستن های دروغین از زیر بار مسئولیت شانه خالی کند.
- آنها خلق و خوی متغیری دارند گاهی بسیار مهربان هستند و گاهی ناگهان عصبانی می شوند در حالی که شما دلیل عصبانیتشان را نمی دانید. این تغییر رفتار باعث ترس می شود جوری که شما از واکنش آنها می ترسید و نمی خواهید کاری کنید که عصبانی شوند.
- شما نمی توانید به این افراد تکیه کنید آنها در موقعیت های مختلف شما را تنها می گذارند تا مشکلات به گردن شما بیفتد یا مشکلات را بدون راه حل باقی بماند.
- او از زبان دیگران به دروغ به شما برچسب هایی را می زنند تا احساس ناامنی کنید. ممکن است به شما بگوید که “همه می گویند که تو احمقی”
3- متهم کردن، سرزنش کردن و انکار کردن
در این دسته از رفتارهای مخرب، افراد با متهم کردن و سرزنش فرد او را کنترل می کنند. آنها از حس ناامنی فرد استفاده می کنند تا به او بگویند که در مرتبه بالاتری از شما قرار دارند.
- آنها مدام به شما حسادت می کنند و سعی در فریب شما دارند.
- آنها عصبانی می شوند و وسایل را پرت می کنند و می شکنند و می گویند شما باعث عصبانیت و عدم کنترل وی می شوید.
- این افراد به سادگی زیر حرفشان می زنند و ممکن است توافق هایی که کرده اید را انکار کنند و کاری کنند که به سلامت حافظه و به درک خود شک کنید.
- آنها در شما احساس گناه یا مدیون بودن ایجاد می کنند تا شما مجبور به انجام کارهای مورد نظرشان شوید.
- این افراد ابتدا شما را ناراحت کرده و پس از بروز مشکلات، شما را مقصر می دانند. وقتی بابت رفتار بدشان اعتراض می کنید خود را به بی خبری می زنند و می گویند چنین کاری نکرده اند و بی اطلاع هستند.
- وقتی عصبانی می شوید آنها شما را به کنترل گری متهم کرده و خود را قربانی قلمداد می کنند. اگر در مورد احساسات آسیب دیده خود صحبت کنید به حساس بودن متهم می شوید.
- افراد سوءاستفاده گر عاطفی با جک هایی که در مورد شما می سازند، شما را مورد تمسخر قرار می دهند و اگر اعتراض کنید می گویند شما جنبه شوخی ندارید و خیلی جدی هستید.
- بابت مشکلاتی که برایشان پیش می آید، شما را مقصر می دانند و می گویند “اگر به اندازه کافی از من حمایت می کردی این مشکلات به وجود نمی آمد”
- آنها ممکن است به وسایل شما آسیب بزنند یا آنها را گم کرده سپس انکار کنند.
4- نادیده گرفتن احساسی و منزوی کردن
- این افراد نیازهای عاطفی خود را مقدم بر شما می دانند.
- بین شما و افراد حامی شما قرار گرفته و سعی در وابسته کردن شما به خودشان دارند.
- آنها از شما درخواست احترام دارند. اگر به آنها احترام نگذارید به سرعت مجازاتتان می کنند و این احترام یک طرفه است.
- آنها از ارتباط برقرار کردن با شما اجتناب می کنند. به پیام های شما جواب نمی دهند و در بیشتر اوقات در دسترس نیستند.
- حین صحبت شما بی احترامی می کنند یا رویشان را بر می گردانند یا به نقطه ای خیره می شوند و در کل شما را نادیده می گیرند.
- آنها سعی می کنند شما را از اجتماع دور نگه دارند. وقتی قصد بیرون رفتن از خانه را دارید آنها سر شما را با کاری گرم می کنند.
- آنها دوست ندارند با خانواده تان ارتباط داشته باشید، یا برای این که نتوانید در برنامه های خانوادگی تان شرکت کنید بهانه می تراشند.
- شریک عاطفی سوءاستفاده گر به شما محبت نمی کند او هرگز دست شما را نمی گیرد یا از روابط جنسی خودداری می کند.
- هر احساسی که دارید را نادرست می شمارند. نسبت به احساساتتان بی تفاوت هستند و شما را درک نمی کنند.
- هنگام کارتان مزاحمتان هستند مدام پیام می دهند و به شما می فهمانند که باید مدام به آنها توجه کنید.
- در مورد شما به دیگران بدگویی می کنند و آنها را علیه تان تحریک می کنند. مثلا می گویند شما فردی عصبی هستید که هیچ گونه تسلطی روی رفتارتان ندارید.
- زمانی که افسرده اید و به دنبال فردی هستید که شما را تسلی دهد آنها شما را به محتاج بودن متهم می کنند و می گویند مشکلتان چندان با اهمیت نیست.
چه افرادی در معرض سوء استفاده عاطفی قرار دارند؟
- افرادی که رفتار جرات مندانه بلد نیستند.
- افرادی که قدرت نه گفتن ندارند.
- افرادی که شخصیت وابسته دارند.
- افرادی که فرق بین محبت و سوءاستفاده را نمی دانند.
- افرادی که خود عزت نفس پایینی دارند.
- افرادی که به خود اعتماد ندارند.
- افرادی که در کنار فرد خودشیفته زندگی می کنند.
- افرادی که درگیر عشق یک طرفه هستند و برای از دست ندادن طرف مقابل هر رفتاری را تحمل می کنند.
نقش هم وابستگی در سوء استفاده عاطفی
هم وابستگی، حالتی است که فرد قربانی در ارتباط و کنش با فرد سوء استفاده گر عاطفی است، اما نمی داند چگونه خود را از آسیب وی برهاند. نمی داند چگونه واکنش دهد و رفتار سالم را بلد نیست و یا رفتارهای فرد سوء استفاده گر عاطفی را توجیه می کند.
اگر این علایم را دارید شما هم وابسته هستید و باید فکری به حال خودتان بکنید:
- احساسات خود را نادیده می گیرید.
- در شرایط بدی هستید اما آن را ترک نمی کنید و از تنهایی می ترسید.
- خودتان را از دید فرد سوءاستفاده گر قضاوت می کنید. از خود انتقاد می کنید و به هوش و غریزه تان اعتماد نمی کنید.
- سکوت می کنید تا صلح برقرار شود و احساسات خود را سرکوب می کنید.
- خود را همیشه مقصر می دانید و سرزنش می کنید.
- در برابر حرف های اطرافیان مقاومت می کنید و از فرد سوء استفاده گر عاطفی دفاع می کنید.
- هنگام حمایت از خود احساس گناه می کنید.
- فکر می کنید کس دیگری شما را نخواهد خواست.
- وقتی فرد سوء استفاده گر عاطفی شما را نمی خواهد شما باز هم کنار او می مانید.
روش های مقابله با سوء استفاده عاطفی
برای خلاصی از شر سوء استفاده های عاطفی و بازگشت عزت نفستان انجام راه کارهای زیر می تواند مفید واقع شود.
1- حقوق خود را بشناسید
گام اول برای مقابله با هر نوع سوء استفاده ای آگاهی است. اگر از حقوق خود آگاه باشید هرگز درگیر بسیاری از مسائل نمی شوید.
شما در روابط حقوق اولیه ای دارید که حق شماست و باید رعایت شود. مثلا:
- این حق شماست که به حرف هایتان به خوبی گوش داده شود و پاسخ احترام آمیز دریافت کنید.
- این حق شماست که بدون ترس از انتقاد و داوری و سرزنش زندگی کنید.
- این حق شماست که به دور از خشم و نفرت و تهدید زندگی کنید.
- این حق شماست که احساساتتان جدی گرفته شود.
- این حق شماست که مورد تشویق و حمایت عاطفی قرار بگیرید.
- این حق شماست که به خاطر بی ادبی و شوخی بد از شما عذرخواهی شود.
- این حق شماست که نظر متفاوتی از بقیه داشته باشید.
- این حق شماست که ارزشمند صدا زده شوید.
2- اولویت اول شما، نیازهای شماست
اولویت هر انسانی نیازهای خود است نه دیگران. از خودتان مراقبت کنید و به نیازهایتان اهمیت دهید؛ هر کس باید ابتدا به نیازهای خود رسیدگی کند.
نباید اولویت شما خوشحال کردن دیگران یا فرد افراد سوء استفاده کننده باشد؛ هر کس مسئول نیازهای خود است.
3- حد و مرزهای خود را مشخص کنید
به فرد بگویی که حق ندارد سر شما داد بزند یا اجازه تحقیر و بی ادبی ندارد. به آنها بفهمانید که دیگر رفتارهای آنها را تحمل نخواهید کرد؛ محل را ترک کنید.
4- وارد بازی او نشوید
اگر فرد سوء استفاده کننده سعی کرد درگیری ایجاد کند، آرامش روان خود را حفظ کنید و معذرت خواهی نکنید. سعی نکنید خود را وارد مشاجره کرده و به او بفهمانید که حق با شماست؛ فقط آرام از آنجا دور شوید.
5- قبول کنید که نمی توانید رفتار آن ها را تغییر دهید
شما نمی توانید و نباید فرد سوءاستفاده کننده را تغییر دهید. آنها باید خودشان آگاه شوند و خود را تغییر دهند. اگر مداخله کنید وضع بدتر شده و حس خودتان هم خراب می شود.
6- از دیگران کمک بخواهید
گاهی تغییر وضعیت اصلا ساده نیست و به تنهایی نمی توانید این کار را بکنید و نیاز به کمک دارید. با خانواده یا دوست مورد اعتماد در این باره صحبت کنید. از مشاوره کمک بگیرید. یک سیستم پشتیبانی از خود را ایجاد کنید و از شخص سوء استفاده کننده فاصله بگیرید.
7- هرگز خود را سرزنش نکنید
ممکن است فکر کنید که در مورد خود اشتباه می کنید، اما باید به خود اعتماد کنید و با خودتان رو راست باشید. عزت نفس شما در این ارتباط آسیب دیده است. شما حق زندگی با عزت نفس را دارید و باید توان روحی خود را باز یابید.
8- یک برنامه برای خارج شدن از این وضعیت و مستقل شدن بکشید
رابطه ای که همراه با سوء استفاده عاطفی است، شما را فرسوده می کند. شما نمی توانید تا آخر عمر در آن باقی بمانید؛ پس برای خروج از آن برنامه بریزید.
ممکن است نیاز به پس انداز یا صرفه جویی داشته باشید. مکانی برای زندگی در نظر بگیرید یا در صورت لزوم برای طلاق اقدام کنید. تنها در این صورت است که احساس توانمندی دارید.
چه چیزی سوء استفاده عاطفی نیست؟
اگر دوستتان با شما بحث می کند یا نسبت به رفتارتان واکنشی نشان می دهد و ابراز ناراحتی می کند این یک عکس العمل طبیعی است؛ شما مورد سوءاستفاده عاطفی قرار نگرفته اید.
یا وقتی کسی با ناراحتی از سوءتفاهم های ذهنی خود صحبت می کند قصدش سوءاستفاده عاطفی نیست و کسی هم که درد دل می کند و از فردی ناراحت است لزوما مورد سوء استفاده عاطفی قرار نگرفته است.
سخن آخر
سوء استفاده عاطفی به دسته ای از رفتارهای مخرب گفته می شود که روی عزت نفس شما اثر مخربی دارد و اگر آگاه نباشید ممکن است بسیاری از افراد دانسته یا ندانسته از شما سوء استفاده عاطفی کنند.
در مواجهه با افراد سوء استفاده گر عاطفی باید قدرت نه گفتن بلد باشید. به خودتان و نیازهایتان احترام بگذارید؛ خود را مقصر ندانید؛ از فرد سوء استفاده گر عاطفی فاصله بگیرید.
در آخر برای افزایش آگاهی، خواندن کتاب هایی مثل آدم های سمی از لیلیان گلاس و یا کتاب والدین سمی از سوزان فوروارد را به شما توصیه می کنیم.
اگر درگیر رابطه ای هستید که از شما سوءاستفاده عاطفی می شود و نیاز به مشاوره دارید، می توانید از موسسه هم اندیشان کمک بگیرید. مشاوران با تجربه این موسسه به شما در رهایی از این وضعیت و بازگرداندن عزت نفستان کمک می کنند.
از همراهی شما با هم اندیشان سپاسگزاریم.
نظرات کاربران