۰۲۱۶۲۹۹۹۰۶۶
آیا تا به حال پیش آمده پلکتان شروع به پریدن کند یا در برخی از افراد حرکاتی تکراری را دیده اید؟ به این حرکات تیک عصبی گفته می شود. این تیک ها انواع مختلفی دارند که هر کدام علایم خاصی دارند.
در ادامه مقاله همراه ما باشید به بررسی تیک های عصبی و روش های درمانی آنها بپردازیم.
تیک عصبی چیست؟
تیک عصبی به مجموعه ای حرکات ناگهانی مانند پرش پلک یا گفته می شود که تکرار شونده است و دلایل عصبی دارد. فرد روی این حرکات کنترلی نداشته و بیشتر مانند سکسکه می ماند که فرد با این که می خواهد آن را کنترل کند ولی نمی تواند.
انواع تیک عصبی
شاید فقط چند تیک عصبی مانند پریدن پلک، در بین مردم شناخته شده باشد اما واقعیت این است که تیک ها انواع مختلفی دارد که در ادامه به آنها می پردازیم.
تیک های حرکتی
تیک های حرکتی به تیک هایی گفته می شود که در آن حرکت غیرارادی را در عضلات فرد مشاهده می کنیم مانند به پلک زدن، تکان دادن شانه و یا تکان دادن دست ها و… .
تیک های آوایی
در این نوع از تیک ها فرد صداهایی مانند صاف کردن گلو، فریاد زدن یک کلمه خاص و یا زمزمه را دارد.
انواع تیک های عصبی از لحاظ سادگی و پیچیدگی
تیک های عصبی را به شکل دیگری نیز می توان دسته بندی کرد:
- تیک های ساده
تیک ساده فقط یک قسمت از بدن را درگیر می کند. مثلا چشم های فرد به حالت خیره در می آید.
- تیک های پیچیده
در تیک های پیچیده چندین قسمت از بدن درگیر شده و با الگوی خاصی این تیک اتفاق می افتد. برای مثال فردی هنگام تکان دادن سر، دستش را نیز عقب و جلو کند و بالا بپرد.
علت تیک عصبی
علت دقیق تیک عصبی معلوم نیست اما عواملی مانند هیجان، خستگی شدید، استرس و اضطراب نیز می تواند باعث بروز آن شود. به نظر می رسد علت تیک های حرکتی تغییراتی است که در قسمتی از مغز رخ می دهد که مسئول حرکت است.
از عمده ترین عوامل ایجاد تیک می توان به موارد زیر اشاره کرد
- استرس شدید
- عوامل ژنتیکی
- داروهایی مانند ریتالین، دگزدرین، آدرال و تگرتول
- عفونت های نادر مغزی مانند انسفالیت
- آن دسته از اختلالات ژنتیکی یا متابولیکی که عقده های قاعده ای مغز را درگیر می کند.
- یماری هایی مانند فلج مغزی یا هانتینگتون
- برخی عفونت های ویروسی
برخی عوامل باعث تشدید آن می شود از جمله توجه کردن به تیک ها و صحبت در مورد آن، اما تحقیقات نشان می دهد استرس و بی خوابی در ایجاد و تشدید تیک ها حرکتی نقش بیشتری دارد.
مصرف برخی داروهای غیرقانونی مانند کوکائین یا آمفتامین ها نیز می تواند این تیک ها را ایجاد کند.
علائم تیک عصبی
اولین نشانه های تیک عصبی در سنین 5 الی 10 سال دیده می شود. رایج ترین نوع آن تیک های عصبی حرکتی است و در ناحیه سر و گردن رخ می دهند. این تیک ها در موارد استرس زا تشدید می شوند ولی در زمان آرامش فرد یا وقتی که روی کاری تمرکز داشته باشد این تیک ها دیده نمی شوند.
این علایم در طی زمان تغییر می کند ولی این به معنای بهبودی کامل نیست و فرد برای تشخیص و درمان باید اقدام کند.
تشخیص تیک های عصبی
از آن جایی که تشخیص اختلالات روانی بسیار پیچیده تر از بیماری های جسمی است بنابراین برای تشخیص و درمان تیک های عصبی مراجعه به یک روانشناس باتجربه ضروری است.
او با بررسی علایم تیک و طول مدتی که فرد را درگیر خود کرده می تواند روند تشخیص و درمان را شروع کنند. تیک هایی که طولانی مدت ادامه داشته اند باید به صورت جدی درمان شوند.
مراحل درمان تیک عصبی
درمان تیک های عصبی معمولا به تلاش و استمرار زیادی نیاز دارد و فرد باید روند درمان و تمرینات را به طور مداوم انجام دهد.
معمولا روند درمان در دو مرحله انجام می شود که عبارتست از:
- مرحله اول کنترل
در این مرحله روانشناس به فرد یاد می دهد چگونه علایم تیک را کنترل کند تا زندگی فرد دچار اختلال نشود و مانند بقیه افراد زندگی کند.
- مرحله دوم رفتار درمانی
در این مرحله ممکن است در صورت صلاح دید روانشناس دارو درمانی انجام شود.
در طی این مراحل باید فرد باید یاد بگیرد در محیط های مختلف آرامش خود را حفظ کند و از ترس و خستگی دوری کند تا تیک های عصبی رخ ندهد. در تیک های خفیف درمانی صورت نمی گیرد و فقط فرد با اجتناب از استرس، خستگی و حفظ آرامش این علایم را کنترل می کند.
درمان به تشخیص متخصص در تیک های شدید
- روش HRT (درمان عادت معکوس)
در این درمان یک سری حرکات عمدی به بیمار یاد داده می شود که در رقابت با این تیک ها عمل می کند و با وجود این حرکات، تیک ها نمی توانند همزمان رخ بدهند.
- روش CBiT
در این روش مجموعه ای از رفتارها و تکنیک های رفتاری به فرد آموزش داده می شود که بتواند تیک ها را کم کند.
- روش ERP
در این روش فرد یاد می گیرد با ترس هایش روبه رو شود و احساسات ناخوشایندی که قبل از تیک به فرد دست می دهد را کنترل کند تا وقوع تیک متوقف شود.
- دارودرمانی
برخی داروها اثر کنترل کنندگی تیک ها را دارند و باعث کم شدن بروز این تیک ها می شوند. در کنار درمان های روانشناختی، درمان های دارویی استفاده می شود و زمانی تجویز می شود که درمان روانشناختی به تنهایی کافی نباشد.
داروهای کنترل کننده تیک عصبی
اصلی ترین قرص ها برای کنترل تیک ها، داروهای عصبی است که به داروهای ضد روان پریشی مشهورند. این داروها با اثری که روی مغز دارند باعث کاهش تیک ها می شوند. اثرات مطلوب داروهایی مانند پیموزاید، ریسپریدون، آریپیپرازول در مغز باعث کنترل حرکات غیرعادی می شود.
داروهای دیگری مانند کلونیدین، تترابنازین، تزریق سم بوتولینوم و… برای کنترل کاهش تیک عصبی نیز تجویز می شوند.
البته باید توجه داشت که این داروها حتما به تجویز متخصص ذیصلاح و تحت نظر او مصرف شود و مصرف خودسرانه در بسیاری از موارد بسیار خطرناک است و می تواند عوارض جبران ناپذیری روی مغز داشته باشد.
درمان های طبیعی
ممکن است برخی پزشکان و روان پزشکان استفاده از روش های طبیعی و غیر دارویی را برای این افراد در نظر بگیرند که از جمله آنها می توان به تغییر سبک زندگی اشاره کرد. در این درمان فرد با روش هایی که استرس را در زندگی کم می کند اقدام به کنترل و درمان تیک های عصبی می کند.
از جمله این روش ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ورزش های سبک
- یوگا و مدیتیشن
- بازی های خلاقانه
- خواب کامل شبانه
- استراحت کافی
- دوری از محیط های استرس زا
- حذف انسان های سمی
لازم به ذکر است که اکثر تیک ها موقت بوده و با گذر زمان از بین می رود. در صورتی باید برای درمان به پزشک مراجعه شود که بیش از یک سال طول بکشد یا آن قدر شدید و مداوم باشد که عضلات را درگیر کند.
تیک عصبی صورت
از انواع مختلف تیک‌های صورت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پریدن پلک‌ها
- بالا پریدن ابروها
- چپ شدن چشم‌ها
- تکان‌های زبان
- مکیدن دندان‌ها
- جمع شدن دهان
- باز و بسته شدن دهان
- فشرده شدن پره‌های بینی
- برافروخته شدن پره‌های بینی
- صاف کردن گلو
- خر خر کردن گلو
تیک عصب در کودکان
تیک عصبی در کودکان در دسته اختلالات عصبی رشد قرار می گیرد و جنبش های سریع عضلانی را شامل می شود. این تیک ها در اثر عوامل زیستی و محیطی ایجاد می شود. عوامل دیگر در بروز این تیک ها عبارتند از وسواس، بیش فعالی، افسردگی، محیط پر تنش، استرس‌های مزمن و طولانی مدت و… .
در این گونه موارد والدین متوجه می شوند کودک در زمان استرس حرکات تیک را از خود نشان می دهد. ممکن است کودک تیک های حرکتی مانند پلک زدن، بسته کردن چشم، مکیدن لب، بالا پریدن ناگهانی شانه و پا را از خود نشان دهد یا درگیر تیک های آوایی شود.
علت تیک های عصبی در کودکان
علت بروز این تیک ها می تواند عوامل ژنتیکی یا انتقال دهنده های عصبی در مغز باشد. به تشخیص برخی پزشکان در برخی کودکانی که مستعد تیک هستند مصرف داروهای بیش فعالی و نقص توجه این عارضه را ایجاد می کند.
تیک های زودگذر زمانی بین 4 هفته الی یک سال طول می کشد. اما تیک های مزمن بیش از این زمان، فرد را درگیر می کند. در برخی موارد علایم مدتی ناپدید می شود و فرد فکر می کند درمان شده است در حالی که پس از مدتی برمی گردد.
میزان شیوع تیک های عصبی در کودکان
تیک عصبی در کودکی یا نوجوانی شروع می شود و انرژی عصبی کودک به وسیله آن آزاد می شود. این علایم از 6 الی 12 سالگی کودک شروع می شود و در بین کودکان پسر شایع تر از دختر است.
در اکثر موارد این تیک ها با گذر زمان از بین می رود. اما در برخی موارد ممکن است تا میانسالی ادامه پیدا کند. بر اساس تحقیقات 24 درصد از کودکان تیک های موقتی دارند و از هر 1000 کودک و نوجوان بین 1 تا 10 نفر درگیر تیک مزمن هستند.
با کودک دارای تیک عصبی چگونه برخورد کنیم؟
نوع برخورد والدین در کنترل این تیک ها بسیار موثر است. برخورد خوب و سنجیده والدین زمینه را برای کنترل و بهبود این تیک ها فراهم می کند.
در برخورد با کودکی که دچار تیک عصبی است نکات زیر را رعایت کنید:
- عواملی که موجب فشار روحی شده اند را شناسایی کنید و از بین ببرید.
- در هنگام بروز تیک روی تیک کودک تمرکز نکنید بلکه باید بی اعتنایی کنید.
- این تیک ها را نباید به کودک گوشزد کنید.
- او را سرزنش نکنید.
- کودک را نترسانید.
- در مواقع عادی بیشتر به کودک محبت کنید.
- امنیت محیط را بیشتر کنید.
- از شیوه تربیتی مبتنی بر تشویق استفاده کنید.
- با سرگرمی های مورد علاقه کودک مثل بازی ها و موسیقی و… باعث تخلیه هیجانی او شوید.
درمان تیک عصبی در کودکان
متخصص مغز و اعصاب در قدم اول کارکرد کلی کودک را بررسی می کند و سپس در کنار دارو درمانی می‌تواند از مداخلات رفتاری مانند فنون وارونه سازی عادت، مواجهه و پیشگیری از پاسخ استفاده کند.
اگر نیاز باشد پزشک از کودک MRI می گیرد و بیش از این نیازی نیست. تیک های چشمی در کودکان گذرا هستند و تنها با مشاوره بهبود می یابند.
سخن آخر
تیک های عصبی حرکات غیرعادی و تکرار شونده ای هستند که فرد کنترلی روی آنها ندارد و می تواند فرد را برای مدتی درگیر خود کند. تیک های عصبی به دو شکل تیک های حرکتی و تیک های آوایی تقسیم می شود. برخی شرایط بروز این تیک ها را باعث شده یا تشدید می کند که از جمله آنها استرس و بی خوابی است.
برای درمان این عارضه هرگز تعلل نکنید و خجالت نکشید بلکه به یک روانشناس باتجربه مراجعه کنید تا علت یابی شده و درمان شود.
اگر تیک های عصبی در خود مشاهده می کنید می توانید برای اطلاعات بیشتر و شروع روند درمان به مرکز مشاوره هم اندیشان مراجعه کنید. این مرکز با دارا بودن کارشناسان باتجربه به شما در روند درمان کمک می کنند.
برای مشاوره تلفنی می توانید از سراسر کشور با شماره 909907985 تماس بگیرید و از خدمات مشاوره موسسه هم اندیشان بهره مند شوید.
سوالات متداول
متداول ترین تیک های عصبی از کدام دسته هستند؟
تیک های عصبی حرکتی شامل پرش پلک و ابرو و تیک های آوایی مانند زمزمه و یا صاف کردن گلو
تیک عصبی چگونه درمان می شود؟
تیک های عصبی با روش های HRT (درمان عادت معکوس)، CBiT ،ERP، دارودرمانی درمان می شوند.
برای تیک عصبی به چه دکتری مراجعه کنیم؟
برای درمان تیک عصبی روانشناس با تجربه می تواند به فرد کمک کند. در مورد کودکان نیز مشاوره و مراجعه به پزشک مغز و اعصاب توصیه می شود.
عوامل تشدید تیک های عصبی کدامند؟
عامل ژنتیکی، بی خوابی و استرس زیاد، مصرف برخی مواد غیرمجاز مانند کوکائین و آمفتامین و بیماری فلج مغزی (هانتینگتون) تیک های عصبی را تشدید می کند.
نظرات کاربران