بیوفیدبک Biofeedback چیست و چه کاربردی دارد؟

درمان های دارویی همیشه جواب نیست. در بسیاری از موارد به دنبال روش هایی هستیم که مشکل طولانی بودن روند مصرف دارو و هزینه های زیاد درمان را نداشته باشد، و فرد در زمان کمتری به درمان دست پیدا کند.

بیوفیدبک (Biofeedback)، یک تکنیک جدید و روشی نوین در علم پزشکی است که در آن عملکردهای غیرارادی بدن را کنترل می شود، که می تواند باعث بهبود بسیاری از بیماری‌ها شود.

در برخی موارد این روش جایگزین روش های معمول درمانی است و در برخی موارد به تشخیص متخصص، این روش در کنار روش های درمانی برای افزایش اثربخشی آنها استفاده می شود.

از شما دعوت می کنیم در ادامه مطلب با مرکز مشاوره هم اندیشان همراه باشید تا به بررسی تکنیک درمانی بیوفیدبک (Biofeedback) بپردازیم.

بیوفیدبک Biofeedback چیست؟

در بدن انسان برخی فعالیت ها از جمله راه رفتن، صحبت کردن و… ارادی است؛ اما برخی دیگر مانند ضربان قلب و فشار خون و دمای بدن غیر ارادی هستند، که توسط سیستم عصبی کنترل می شوند.

این فعالیت ها در پاسخ به محیط انجام می شود. در واقع سیستم عصبی تصمیم می گیرد که فشار خون شما بالا برود یا قلبتان تندتر بزند.

بیوفیدبک تکنیکی است که با استفاده از قدرت ذهن و جمع آوری سیگنال های بدن، می تواند عملکردهای غیرارادی بدن از جمله ضربان قلب و فشار خون و .. کنترل کند.

هدف بیوفیدبک، پیشگیری درمان و کنترل بسیاری از بیماری ها و اختلالات است؛ گذشته از آن در بهبود عملکرد فردی نیز استفاده می شود.

روش کار بیوفیدبک به این صورت است که در ابتدا حسگر های الکتریکی به نقاط خاصی از بدن وصل می شود، سپس درمانگر فرد را از طریق تمریناتی ذهنی از قبیل مدیتیشن، تجسم خلاق، تنفس یا تکنیک های آرام سازی هدایت می کند.

در طول جلسه، حسگرها، سیگنال های زیستی را از بدن شما دریافت کرده و بازخورد های لازم را به عکس‌العمل های بدن شما نشان می دهد.

بیوفیدبک چگونه عمل می کند؟

بیوفیدبک نوعی چرخه شرطی سازی را در ذهن و بدن ایجاد می کند که باعث خود تنظیمی مغز شده و عملکرد آن اصلاح می شود. در طول اجرای این چرخه، اگر عملکرد مغز خوب باشد و فرد پاسخ زیستی مطلوب را از خود بروز دهد، پاداش (فیدبک) می گیرد.  

برای مثال فردی دچار افزایش ضربان قلب است؛ در صورتی که با تمرینات ذهنی که درمانگر می دهد، ضربان قلبش نرمال شود، یک فیلم لذت بخش به عنوان پاداش برایش پخش می شود.

در این شرایط مغز این لذت را درک کرده شرطی می شود و عملکرد ضربان قلب را بهبود می بخشد.

انواع بیوفیدبک

بیوفیدبک انواع مختلفی دارد که بسته به نظر درمانگر برای هر فردی، نوع خاصی از آن استفاده می شود. در ادامه به بررسی آنها می پردازیم.

نوار عضله و عصب (الکترومیوگرافی)

در این روش الکترودها روی سطح پوست، روی عضله موردنظر قرار گرفته و فعالیت الکتریکی این عضله سنجیده می شود.

این سیگنال ها جمع آوری شده و به صورت ویدئوی چشمک زن نمایش داده می شود. مثلا وقتی عضله در حالت انقباض است، نور چشمک می زند یا وقتی در حال استراحت است، نور خاموش می شود. اینگونه فرد یاد می گیرد چگونه این انقباضات عضلانی را در سطح نرمال نگه دارد.

نوروفیدبک

در این روش امواج مغزی اصلاح می شود؛ الکترودها روی پوست سر قرار می گیرد و فعالیت الکتریکی مغزی وابسته به حالات هوشیاری فرد از جمله خواب آلودگی و آرامش و… را اندازه گیری می کند. سپس با توجه به آن به فرد بازخورد می دهد.

این تکنیک به دو صورت زیر استفاده می شود:

• آموزش آلفا

تکنیکی برای ریلکسیشن

• آموزش بتا

تکنیکی برای هوشیار سازی

با این دو تکنیک مغز فرد می آموزد که میزان امواج مغزی (دامنه، قدرت، یکنواختی و…) را کم یا زیاد کند. این میزان به نوع اختلال فرد وابسته است.

تغییرات نرخ ضربان قلب (HRV)

در این روش الکترودها روی قفسه سینه، مچ یا انگشت دست و لاله گوش قرار می گیرد و تغییرات بین دو ضربان را اندازه می گیرد. کار این روش ایجاد هارمونی بین سیستم قلبی عروقی و سیستم های فیزیولوژیک است و در نتیجه آن تغییرات مثبت در بدن رخ می دهد.

این روش برای بهبود فشار خون، اختلال استرس پس از آسیب روانی، بی خوابی دردهای عضلانی و فیبرومالژیا به کار می رود.

فیدبک تنفس

در این نوع فیدبک، تنفس دیافراگمی به فرد آموزش داده می شود. الکترودها را به دور سینه و شکم وصل می شود و نرخ تنفسی و الگوی تنفسی را ثبت می شود.

تنفس دیافراگمی باعث بهبود بیمار هایی مانند آسم، فشارخون بالا، اضطراب و بیماری انسدادی مزمن ریه COPD می شود و باعث بهبود عملکرد فردی می شود.

بیوفیدبک دما

در این روش الکترودها روی انگشتان دست یا پا قرار می گیرد تا با استفاده از دمای بدن، به حالت فیزیولوژیک او دست یابند. با این روش فرد می آموزد چگونه دمای بدن خود را کنترل کند.

این روش برای درمان بیماری رینود (سردی نوک انگشتان دست) و میگرن استفاده می شود. همچنین می تواند اثرات استرس را کنترل کند و عملکرد فردی را بهبود دهد.

بیوفیدبک تعریق پوست یا سرعت هدایت پوست

در این روش میزان هدایت پوستی سنجیده می شود. هدایت پوستی تحت تاثیر اعصاب سمپاتیک است.

در این حالت الکترودها به انگشتان دست یا پا وصل می شود و سیگنال های جمع آوری شده،  وضعیت و عملکرد سیستم خودمختار فرد را به ما نشان می دهد.

کاربرد این روش از بیوفیدبک در درمان اضطراب، درد های مزمن، هایپرهیدروزیس و استرس است.

کاربرد های بیوفیدبک

بیوفیدبک، عملکرد سیستم‌های بدن را بهبود می بخشد که در ادامه به توضیح این موارد بهبودی می پردازیم.

• بیوفیدبک در بهبود سیستم قلب موثر است و بیماری هایی همچون اختلال رینود و فشار خون بالا را کنترل و درمان می کند.
• بیوفیدبک سیستم ریوی را بهبود می دهد و برای درمان آسم، هایپرونتیلیشن، بیماری انسداد مزمن ریه کاربرد دارد.
• بیوفیدبک سیستم گوارش را بهبود می دهد و در کنترل و درمان بیماری‌هایی مانند سندروم روده تحریک پذیر، یبوست مزمن موثر است.
• بیوفیدبک سیستم اعصاب را بهبود می دهد و بیماری هایی مانند سکته، صرع، تیک های عصبی، مشکل تعادل، سردرد، اسپاسم عضلانی، سندرم تونل، اختلالات سیستم عصبی خود مختار را کنترل و درمان می کند.
• بیوفیدبک روی بهبود سیستم اختلالات روانی نیز موثر است و اختلال ADHD، اوتیسم، اضطراب، فوبیا و ترس، افسردگی، وسواس و اختلالات خواب را کنترل و درمان می کند.
• علاوه بر موارد فوق، بیوفیدبک می تواند با افزایش یادگیری، عملکرد آکادمیک دانش آموزان و دانش جویان را نیز بهبود ببخشد و با افزایش تمرکز، حافظه و مدیریت فردی، عملکرد حرفه ای فرد را تقویت کند. همچنین مهارت هات های مدیریتی را بهبود داده و باعث مدیریت بهتر استرس های شغلی شود. هنگام استرس تمرکز را افزایش داده و سرعت عمل فرد را زیاد می کند.
• بیوفیدبک می تواند سرعت بهبودی افراد پس از آسیب دیدگی را افزایش دهد و در مواردی مانند اعتیاد به قمار و سیگار و… موثر واقع شود. بیوفیدبک بر روی اعتیاد نیز تاثیر دارد.
• بیوفیدبک در بهبود بیماری های روان‌تنی و مشکلات عضلات لگن و بی اختیاری ادرار نیز تاثیر دارد و درهای مزمن را برطرف می کند.

آیا بیوفیدبک درد دارد؟

بیوفیدبک روشی بدون درد است و تاثیر آن با توجه به آرامش شما، متفاوت است!

بهتر است اگر قبل از بیوفیدبک یا در حین انجام آن دچار استرس و اضطراب شُدید، به درمانگر خود اطلاع دهید.

سخن آخر

بیوفیدبک یکی از تکنیک هایی است که عملکردهای بدن را بهبود می بخشد. در این روش سیگنال های بدن جمع آوری شده و پس از تمرینات ذهنی ارائه شده در جلسه درمانی، واکنش های مناسب به آنها نشان داده شده در نتیجه عملکرد های غیر ارادی بدن به سمت بهبودی پیش می رود.

اگر در مورد بیوفیدبک و تاثیر آن بر بیماری های مختلف سوالاتی داشتید، می توانید با کارشناسان مرکز مشاوره هم اندیشان آنها را مطرح کنید. روانشناسان باتجربه این مجموعه شما را در درمان بیماری ها با استفاده از بیوفیدبک راهنمایی کرده و راه حل های درستی پیش پای شما می گذارند.

برای دریافت مشاوره تلفنی، از سراسر کشور با شماره 9099071985 تماس بگیرید.

سوالات متداول

هزینه بیوفیدبک چقدر است؟

هزینه جلسات بیوفیدبک را تعرفه خدمات تشخیصی و درمانی نظام پزشکی تعیین می کند. علاوه بر آن این هزینه ها به میزان تجربه و صلاحیت درمانگر هم وابسته است.

بیوفیدبک چه خطراتی دارد؟

این روش معمولا ایمن است، اما لزوما برای همه مناسب یا ضروری نیست. ممکن است بسته به نوع بیماری افراد روش های دیگری نیز پیشنهاد شود. بهتر است قبل از شروع با یک روان پزشک مشورت کنید تا به شما بگوید که می توانید از این روش استفاده کنید یا نه.

جلسه بیوفیدبک چقدر طول می کشد؟

جلسه بیوفیدبک معمولا بین 30 الی 60 دقیقه است. طول دوره درمان واکنش شما به درمان بستگی دارد. شرایط و نوع بیماری نیز اهمیت دارد دوره درمان معمولی بین 4 الی 6 جلسه است. در برخی موارد این جلسات به 8 الی 10 جلسه نیز می رسد.

جلسه بیوفیدبک تراپی چگونه انجام می شود؟

در طول جلسه الکترودهایی روی سطح پوست قرار می گیرد و بیمار تمرینات ذهنی که توسط درمانگر داده می شود را انجام می دهد.

آیا بیوفیدبک می تواند روش جایگزین درمان های معمول باشد؟

در مواردی که بدن فرد به درمان های معمول یا داروها تاثیری ندارد، یا افراد بنا به دلایلی نمی توانند از دارو استفاده کنند، بیوفیدبک گزینه مناسبی است. بیوفیدبک می تواند در کنار روش های درمانی نیز استفاده شود. مزیت بیوفیدبک، غیرتهاجمی بودن آن است و در مواردی به روش های تهاجمی ترجیح داده می شود.