اختلالات (بیماری های) روان تنی چیست و چه علایمی دارند؟ + نحوه درمان

تا به حال چند با از پزشک این جمله را شنیده اید که بیماری شما ریشه عصبی دارد؟ این جمله نشانگر وجود یک بیماری روان تنی است که در اثر فشارهای عصبی رخ می دهد.

بیشتر مردم علت بیماری را عوامل عفونی، شیوه نادرست زندگی و تغذیه ناسالم می دانند؛ کمتر کسی نقش روان را در بروز بیماری در نظر می گیرد.

طب مدرن عقیده دارد 70 درصد بیماری های شناخته شده با افکار منفی مرتبط است. اختلال روان تنی یا سایکوسوماتیک، تا حد زیادی به بیمار شدن افراد کمک می کند.

برای آشنایی بیشتر با این نوع اختلال، در ادامه مطلب با مرکز مشاوره هم اندیشان همراه باشید.

بیماری های اختلال روان تنی چیست؟

بیماری روان تنی یا سایکوسوماتیک (Psychosomatic) دسته ای از بیماری ها هستند که در اثر سرکوب فشارهای روانی تنش و استرس مزمن در بدن ایجاد می شود.

منشا این دردها جسمی نیست و فرد آسیب فیزیکی ندیده است؛ بلکه فشارهای روانی تخلیه نشده عامل اصلی بروز این بیماری ها است. 

این بیماری ها به درمان های جسمی پاسخی نمی دهند و در گروه اختلالات اضطرابی قرار دارند و این بیماری ها در افراد بین 18 تا 40 سال بروز پیدا می کنند. این استرس خود را به صورت دردهای فیزیکی و جسمانی بروز می دهد.

مشخصه بیماری روان تنی

مشخصه این بیماری درد جسمانی است که در بیش از یک منطقه ایجاد می شود و مدت زیادی طول می کشد؛ دردی که توسط پزشک قابل تشخیص نیست و نتایج آزمایش ها، مورد بیماری زا را نشان نمی دهند.

این دردها ویژگی های زیر را دارد:

• درد جسمانی و اختلال در مناطق مختلف بدن
• تشدید دردها با عوامل هیجانی مرتبط است.
• دردها واقعی هستند و عمدی و تمارض به حساب نمی آیند.

بیماری روان تنی چه مشکلاتی را ایجاد می کنند؟

این بیماری خود را به صورت مشکلات زیر نشان می دهد:

• سردرد میگرن
• بیماری های گوارشی مانند ترش کردن معده و زخم های معده و روده
• سردرد تنشی
• دیابت
• فشارخون
• مشکلات پوستی مانند آکنه و کهیر
• گردن درد
• کمردرد
• پرکاری و کم کاری تیروئید
• اختلالات جنسی
• ریزش مو اختلالات گوارشی
• اختلال تغذیه ای
• مشکلات قاعدگی مانند قاعدگی دردناک یا قطع شدن قاعدگی
• سرگیجه
• خستگی مفرط
• اختلال خواب
• تنگی نفس

اختلال گوارشی از نوع روان تنی

افرادی که در شرایط استرس زا هستند، در آنها اسید معده بیش از حد ترشح می شود یا دفاع مخاطی ضعیفی دارند و در معرض زخم معده قرار دارند.

افرادی که روده ضعیفی دارند شرایط استرس زا در آنها تولید زخم های روده و اختلالات گوارشی می کند. بنابراین افرادی که در شغل های استرس زا مشغول به کار هستند، بیشتر به زخم معده یا روده مبتلا می شوند.

اختلال قلبی و عروقی از نوع روان تنی

بیماری های قلبی عروقی بر اثر تجمع چربی در عروق کرونر اتفاق می افتد. علاوه بر آن عوامل ژنتیک، مصرف سیگار، فشارخون، کلسترول بالا و پیری نیز از عوامل زمینه ساز ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی است.

در برخی موارد این بیماری منشا روانی دارد در افرادی که نگرانی ای، دایمی را تجربه می کنند و در آنها میزان رقابت و خصومت و پرخاشگری زیاد است، در آمار زیادی دچار این بیماری های قلبی می شوند.

به خصوص زمانی که این افراد امکان تخلیه خشم خود را نداشته باشند احتمال ابتلا به بیماری افزایش می یابد.

آسم و اختلالات تنفسی

در آسم مجاری تنفسی تنگ می شود و فرد به تنگی نفس و خس خس می افتد. در زمان هایی که هیجانات روانی زیادی را تجربه می کند؛ سرفه های شدید می کند و دچار تنگی نفس می شود. علل روانی می تواند این بیماری را تشدید کند.

فشار خون با منشا سایکوسوماتیک (Psychosomatic)

عامل اصلی فشارخون مربوط به عوامل قلبی – عروقی، کلیوی و غددی اتفاق می افتد. در برخی موارد این فشارخون علت فیزیکی ندارد و این فرد در موجهه با مشکلات انعطاف لازم را ندارند.

همچنین کمال گرا هستند و چون توانایی ها و خواسته هایشان با هم مطابقت نمی کند و دچار تنش زیادی می شوند. ژنتیک نیز در بروز این بیماری نقش دارد اما استرس آن را افزایش می دهد.

در ستون فقرات و گردن مرتبط با سایکوسوماتیک (Psychosomatic)

علت فیزیکی دردهای ستون فقرات می تواند سابیدگی مهره ها و تومورهای نخاع و ستون فقرات باشد. اما در برخی موارد دلیل فیزیکی، علت دردهای ستون فقرات نیست؛ بلکه منشا روانی دارد. از جمله دردهایی که در مهره های اولیه گردن و پشت بروز می کند.

دلیل این دردها آن است فرد نتوانسته خود را با محیط سازگار کند یا قادر به سازگاری هیجانی نیستند. این افراد در درازمدت دچار خلق پایین می شوند.

مشکلات تیروئید مرتبط با سایکوسوماتیک (Psychosomatic)

علت مشکل پرکاری تیروئید در افراد، قرار گرفتن در محیط هایی است که استرس طولانی را تجربه می کنند. همچنین افرادی که در مقابل عقاید دیگران حالت دفاعی به خود می گیرند یا توانایی تعامل و ارتباط درست را ندارند اغلب به مشکلات تیروئیدی دچار می شوند.

اختلال تغذیه ای مرتبط به بیماری روان تنی

بی اشتهایی و پرخوری هر دو می توانند علت روانی داشته باشند. در پرخوری عصبی فرد همیشه در حال خوردن است؛ اما به علت این که از افزایش وزن می ترسد، سعی می کند با استفراغ ، ورزش، مصرف ملین و مسهل این غذا ها را دفع کنند.

افسردگی ارتباط زیادی با پرخوری عصبی دارد و فرد را دچار مشکلاتی می کند که با استفاده از روان درمانی و مداخلات تخصصی قابل حل است.

بی اشتهایی عصبی از خود کم بینی نشات می گیرند. این افراد خود را به صورت غیرواقعی چاق می بینند و از خوردن امتناع می کنند، تا جایی که وزن آنها به نصف وزن نرمال می رسد.

علائم دردها و اختلالات روان‌تنی

این بیماری ها کم و بیش در زندگی همه انسان ها رخ می دهد. برای مثال هنگامی که می ترسیم و به نفس نفس می افتیم و در هنگام اضطراب، ضربان قلبمان بالا می رود.

نحوه بروز این بیماری ها در افراد مختلف به شیوه های مختلف است، اما اگر نشانه های زیر در شما بروز کرد، نشانه بروز بیماری روان تنی است و باید جدی گرفته شود.

• اگر مشکلات روحی باعث تشدید علایم بیماری می شود.
• اگر بلافاصله پس از یک ناراحتی روحی علایم جسمی ظاهر شد.

انواع اختلالات روان تنی

این اختلالات بسته به دلایلی که اتفاق می افتد، می تواند یکی از این بیماری ها را در بدن ایجاد کند.

1- اختلالات تبدیلی

در این اختلال در اثر فشارهای روحی زیاد، دردهای شدید و مزمنی در بدن فرد ایجاد می شود و حالات روحی فرد بر شدت این دردها تاثیر مستقیم دارد. اختلال تبدیلی در افرادی که مبتلا به افسردگی هستند نیز دیده می شود.

مبتلایان به افسردگی در مناطق مختلف بدنشان دردهای مزمنی را تجربه می کنند. با بهبود حالات خلقی، دردها نیز بهتر می شود اما در حالت کلی بهبود کامل این بیماری ها و بین رفتن علایم درد زمان بر است.

2- هیپوکندریا (خود بیمار انگاری)

در هیپوکندریا (خود بیمار انگاری) بیمار با مشاهده هر علامت کوچکی از بیماری، آن را به یک بیماری سخت و پیشرفته نسبت می دهد حتی اگر نشانه های این بیماری وجود نداشته باشد و معتقد است هنوز پزشکان پی به وجود آن نبرده است.

مثلا اگر فرد سردرد داشته باشد فکر می کند دچار تومور مغزی شده است یا نوع بدخیمی از سرطان را در بدن دارد که هنوز آزمایش ها وجود آن را ثابت نکرده است. این فرد دائم در حال ترس و اضطراب است. همیشه به پزشک مراجعه می کند و درخواست آزمایش دارد.

3- سایبر کندریا

این بیماری در اثر تلقین در بدن فرد ایجاد می شود. در این حالت فردی که از قبل در مورد یک بیماری خاص و علایم آن مطالعه کرده، گمان می کند که به این بیماری دچار شده است. فرد با تصور این که بیمار است دچار افزایش اضطراب شده و نشانه های بیماری در او افزایش می یابد.

داشتن آگاهی و اطلاعات در مورد بیماری ها در بسیاری از جهات مهم است؛ اما برای این نوع افراد می تواند مشکلات زیادی داشته باشد.

4- اختلال علائم جسمانی

در اختلال علائم جسمانی فرد دردهای جسمانی زیادی را تجربه می کند. پزشک معالج دلایل فیزیکی برای این بیماری ها نمی تواند پیدا کند. پس از بررسی ها متوجه وجود بیماری های روان تنی می شود.

این در حالی است که آزمایش های فرد دلیل هیچ بیماری را نشان نمی دهد، اما فرد همیشه از درد فیزیکی شکایت دارد. در این حالت اضطراب و تنش های روانی خود را به صورت دردهایی بروز می دهد، اما فرد آسیب ندیده است.

اختلالات روان تنی چگونه درمان می شود؟

درمان اختلالات روانی تنها با مراجعه به پزشک درمان نمی یابد، چرا که منشا این بیماری ها روحی است و حتما مداخله یک روان درمانگر لازم است. این نوع نحوه درمان باعث می شود مشکل فرد از ریشه حل شده و علایم درد و بیماری از بین برود.

راه های درمان اختلالات سایکوسوماتیک (Psychosomatic) به موارد زیر تقسیم می شود:

1- کمک گرفتن از روانشناس

در بسیاری از موارد فردی که مبتلا به بیماری روان تنی است نیاز به گوشی شنوا دارد تا مشکلات روانی که دیده و فشارهایی را که تحمل کرده است را بازگو کند تا تخلیه روانی شود. یک روان درمانگر صحبت های این فرد را به خوبی گوش می دهد و فرد این فرصت را می یابد تا بار روانی این حوادث را کمرنگ کند.

تراپیست ها نیز می توانند به این افراد کمک کنند. آنها با آموزش دادن مدیریت استرس و مدیریت بحران به فرد، او را یاری می کنند تا فشارهای روانی خود را کنترل کنند و در برابر استرس ها واکنش درستی نشان دهند.

2- یوگا درمانی

بسیاری از پزشکان و تراپیست ها یوگا را درمان هر دردی می دانند چرا که باعث تخلیه ذهن و آرامش فکری فرد می شود و باعث دوری فرد از افکار منفی می شود. علاوه بر آن با حرکات کششی، تقویت و کنترل تنفس به بدن حالت عالی می بخشد.

3- رفتاردرمانی

شاخه ای از روانشناسی که به افراد کمک می کند تا افکارش را کنترل کند. در این صورت با عواملی که این افکار و احساسات را ایجاد کرده به خوبی مواجه می شود و قادر به کنترل عواطف و احساسات منفی می شوند و این شرایط را به خوبی پشت سر می گذارند.

یوگا درمانی اصولی باعث می شود فرد از شر فشارهای روحی خلاص شود و حافظه وی قدرت یابد. عضلات ماهیچه های او تقویت شود و دردهای عضلانی کاهش می یابد.

4- ماساژ درمانی

یکی از بهترین راه ها برای تسکین دردهای عضلانی و روان تنی ماساژ درمانی است. چون باعث ریلکس کردن عضلات و رگ های عصبی می شود و آرامش خیال را به ارمغان می آورد. در طب سنتی نیز ماساژ برای آرامش بدنی و تسکین دردها استفاده می شود.

5- ورزش

ورزش باعث سلامت جسم و روان می شود. نقش ورزش در سلامت روان به قدری پررنگ است که بسیاری از پزشکان برای درمان افسردگی ورزش را به بیماران خود تجویز می کنند.

ورزش باعث تنظیم سطح انتقال دهنده ای عصبی مغز از جمله سروتونین و دوپامین می شود که این باعث تسکین دردها و افزایش شادمانی می شود.

انجام منظم و مداوم حرکات ورزشی می تواند روحیه فرد را تقویت کند و علاوه بر شادابی، بدن فرد را از لحاظ جسمی سلامت کند. و علایم سایکوسوماتیک را کم کرده و آن را درمان کند.

6- دارودرمانی

در برخی موارد برای تسکین دردهای عضلانی از مسکن ها استفاده می شود. با این که مسکن فقط درد را از بین می برد و جایگزین درمان نیست. اما اگر این دردها کنترل شود بهتر درمان می شود.

7- هنر درمانی

هنر در ایجاد آرامش ذهنی در افراد بسیار موثر است. هنرهایی مانند نقاشی به فرد کمک می کند تمرکز خود را از روی مسائل استرس زا برداشته و روی هنر تمرکز کند. موسیقی و رقص نیز می توان در کاهش دردهای جسمانی موثر باشد.

طب سوزنی و تحریک الکتریکی اعصاب نیز می تواند از دیگر گزینه های درمانی باشد.

آیا راهی برای کنترل اختلالات روان‌تنی وجود دارد؟

اختلال روان تنی یک واکنش تدافعی از سوی بدن است که نسبت به شرایط استرس زا ایجاد می شود. بنابراین بهترین راه برای جلوگیری از بروز این اختلال، دوری از شرایط استرس زا و یادگرفتن راه هایی برای مدیریت و کنترل استرس است.

با این کار فرد آرامش ذهنی خود را باز می یابد و واکنش بهتری در شرایط بحرانی نشان می دهد.

برخی از روش های کنترل این اختلال عبارتند از:

• تغییر باورها و سبک زندگی
• کاهش استرس های محیط
• یادگیری مهارت حل مسئله و برخورد منطقی با مشکلات
• یادگیری روش های کاهش استرس
• استراحت به موقع
• رفتار درمانی شناختی
• کنترل افکار منفی

تفاوت بیماری روان تنی با اختلالات هیستریک

ریشه بیماری روان تنی ذهنی است اما اختلال هیستری ریشه سمبولیک دارد. بیماری روان تنی باعث تغییر ساختار و عملکرد بدن از جمله بیماری زخم معده و بی اشتهایی می شود در صورتی که واکنش جسمانی بیماری هیستریک چندان خطرناک نیست.

در بیماری روان تنی دستگاه خودمختار دخالت می کند در حالی که در هیستری اعصاب و نخاع درگیرند.

چگونه از بروز بیماری های روان تنی جلوگیری کنیم؟

بهترین راه برای جلوگیری از بروز این بیماری ها اطلاع از حالات درونی خود است. شما باید از هر احساسی که در درونتان اتفاق می افتد مطلع باشید و آن را حل کنید. مثلا اگر دچار استرس می شوید باید منشا آن را پیدا کنید یا اگر دچار عدم تمرکز هستید باید دلیل آن را پیدا کنید و آن را حل کنید.

اگر مدام در وضعیت دلشوره به سر می برید این وضعیت می تواند منجر به بروز بیماری روان تنی در شود. شما باید با استفاده از روش های مدیریت و درمان استرس با آن مقابله کنید و اجازه بروز این بیماری ها را به خود ندهید.

سخن آخر

بیماری های روان تنی دسته ای از بیماری ها هستند که منشا جسمانی و فیزیکی ندارند بلکه عوامل روانی و تنش ها و اضطراب ها می تواند در بروز این بیماری ها نقش داشته باشد.

در بیماری های روان تنی علایم بیماری وجود دارد ولی تشخیص های پزشکی و آزمایش ها وجود بیماری را تصدیق نمی کند. در بیماری روان تنی فرد درد شدید جسمانی را تحمل می کند که ممکن است به مدت چند ماه یا یک سال تحمل کند.

این بیماری ها برای روانشناسان پذیرفته شده است و متخصصان در کنترل و درمان این بیماری ها دانش کافی را دارند. با توجه به این که ریشه 60 درصد از بیماری ها، روان تنی است. پس باید آن را جدی گرفت.

راه های درمان انواع بیماری های روان تنی این است که ریشه روحی مشکل به کمک درمانگر  پیدا شده و به کمک روش هایی مانند رفتار درمانی، هنر درمانی، یوگا و … آن را درمان کنند.

علاوه بر آن روانشناسان با توجه به تشخیص نوع بیماری می توانند داروهایی تجویز کنند که تعادل مواد شیمیایی در مغز را برقرار کنند. همچنین با رویکردهای روان درمانی می توان این بیماران را درمان کرد.

اگر چنین علایمی را در خودتان مشاهده کردید می توانید به مرکز مشاوره هم اندیشان برای تشخیص درست و درمان مراجعه کنید. اختلال شما در این مرکز می تواند تشخیص داده شده و درمان شود.

برای  مشاوره تلفنی می توانید از سراسر کشور با شماره 9099071985 تماس بگیرید و سوالات خود را در  مورد بیماری های روان تنی مطرح کنید.

مشاوران باتجربه هم اندیشان می توانند به سوالات و دغدغه های شما در سایر زمینه های روانشناسی نیز پاسخ دهند.

سوالات متداول

تفاوت بیماری روان تنی با اختلال هیستری چیست؟

بیماری روان تنی ریشه ذهنی دارد اما اختلال هیستری ریشه سمبولیک دارد و علایم آن مشکلی برای فرد ایجاد نمی کند. در صورتی که روان تنی می تواند باعث تغییر عملکرد بدن شود که در بسیاری مورد خطرناک هستند.

مشکلاتی که بیماری روان تنی ایجاد می کند، چیستند؟

بیماری روان تنی می تواند باعث سردردهای میگرنی، مشکلات معده و روده، بی خوابی و مشکلات قاعدگی شود.

انواع درمان های مناسب برای اختلالات روان تنی چیست؟

ورزش، دارو درمانی، یوگا، هنر درمانی ،ماساژ، رفتاردرمانی

انواع اختلالات روان تنی کدامند؟

اختلالات تبدیلی، هیپوکندریا، سایبر کندریا، اختلال جسمانی