۰۲۱۶۲۹۹۹۰۶۶
یکی از مشکلات بسیاری از افراد، این است که بدون اینکه کار احمقانه ای کرده باشند، احساس حماقت و بی ارزشی می کنند. این افراد احساس می کنند که قادر به یادگیری چیزهای جدید نیستند و یا اینکه وجود آن ها هیچ فایده ای ندارد.
بسیاری از این افراد خود را شایسته هیچ اتفاق خوب و مثبتی در زندگی نمی دانند؛ این موارد همه از تله بی ارزشی یا همان تله نقص سرچشمه می گیرد.
ما در این مقاله سعی داریم تا تله بی ارزشی را به صورت کامل به شما توضیح دهیم. بنابراین اگر مشتاق هستید تا بدانید که تله بی ارزشی چیست و نحوه مقابله و رهایی از آن به چه صورت می باشد، در ادامه این مقاله با مرکز مشاوره هم اندیشان همراه باشید.
تله بی ارزشی چیست؟
طرحواره ها یا تله ها، ابتدا توسط روانشناس مطرح آمریکایی جفر یانگ مطرح شدند. او 18 طرحواره در 5 حوزه کلی زندگی انسان را شناسایی و معرفی کرد.
تله ها تاثیرات مخربی در سبک زندگی، شغل و تصمیمات ما دارند؛ تله ها فرصت تفکر صحیح و تصمیمات درست را از ما می گیرند.
یکی از طرحواره ها یا تله ها، طرحواره بی ارزشی است. زمانی که کسی دچار این تله می شود، احساس می کند که از نظر شخصیتی، فردی بی لیاقت و حقیر است. این فرد خود را فردی منفور و بی ارزش به حساب آورده و خود را لایق موفقیت، ثروت و خوشبختی نمی داند.
این طرحواره نیز معمولا در دوران کودکی در فرد شکل می گیرد. زمانی که پدر، مادر و یا سایر اطرافیان نزدیک به کودک می گویند که تو نمی توانی از پس فلان کار برآیی، او دچار چنین تله ای می شود.
تحقیقات نشان می دهد که زمانی که کسی در حال انجام کاری است، یک تشویق بسیار کوچک و کاملا بی معنی نیز می تواند به بهبود خلق و خوی او کمک کرده و باعث احساس شایستگی در فرد شود.
تله بی ارزشی چگونه ایجاد می شود؟
- احترام نگذاشتن به کودک
- بدرفتاری جسمی، جنسی و عاطفی کودک
- والدین انتقادگر
- سرخورده کردن کودک
- طرد کردن کودک
- مقایسه کردن کودک
- نالایق خطاب کردن کودک
- مقصر دانستن کودک در طلاق والدین
عوارض تله بی ارزشی کدامند؟
مبتلایان به این تله کسانی هستند که در سال های اول زندگی خود، به اندازه کافی تشویق نشده اند.
این افراد در بزرگسالی نیز نمی توانند خود را تشویق کنند. همچنین این افراد قادر به باور تشویق های دیگران نیز نیستند. در نتیجه همواره احساس شکست داشته و از روبرو شدن با چالش ها می ترسند.
از دیگر نشانه های این افراد، این است که به شدت خجالت می کشند؛ زیرا احساس بی کفایتی می کنند.
از دیگر عوارض این تله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کمبود اعتماد به نفس
- انگیزه کم
- افکار منفی
- کمبود عزت نفس
- ترس از شکست
- ترس در تصمیم گیری
- ترس از روبرو شدن با واقعیت
- ترس از شکست در چالش ها
- احساس نا امیدی
- افسردگی و سایر بیماری های روانی
- داشتن روابط عاطفی ناسالم و اشتباه
واکنش های مبتلایان به تله بی ارزشی به چه صورت می باشد؟
در حالت کلی مبتلایان به این تله، واکنش های سه گانه ای در مقابل این تله دارند.
این واکنش ها عبارتند از:
1- نقش قربانی
اولین واکنش در مقابل تله بی ارزشی، نقش قربانی است. فرد مبتلا به این مشکل، تصمیم به تسلیم شدن در برابر آن می گیرد. یعنی این فرد می پذیرد که بی ارزشی یکی از مشکلات اوست و زندگی اش را دو دستی تسلیم این تله می کند.
این فرد در برابر حس نقص هیچ واکنشی نشان نمی دهد و اجازه می دهد او را به ورطه بی ارزشی بکشاند چنین فردی بهای آن را با کم شدن عزت نفسش می پردازد.چنین فردی برای تغییر شرایط و رسیدن به ارزشمندی تلاشی نمی کند.
2- حمله به بی ارزشی
در این حالت فرد ظاهر قوی و خلل ناپذیر درست می کند تا احساس بی ارزشی خود را در پس آن پنهان کند. این افراد بیش از همه در صدد کسب ثروت و قدرت بر می آیند.
3- فرار
سومین واکنش افراد مبتلا به تله بی ارزشی، این است که آنها سعی می کنند به دور از شرایطی باشند که بی ارزشی و عیوب آنها را نشان می دهند. مثلا این افراد وارد هیچ رابطه ای نمی شوند و یا روابط عاطفی را زود تمام می کنند.
در برخی موار نیز فرد سعی می کند با نادیده گرفتن احساسات خود و پناه بردن به الکل مواد مخدر و سکس از احساس بی ارزشی فرار کند.
نشانه ها و علائم تله بی ارزشی کدامند؟
از مهم ترین علائم و نشانه های تله بی ارزشی، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فرد همواره تفکر همه یا هیچ را دارد
یعنی زمانی که از توانمندی هایش صحبت می کند، همواره از کلماتی مانند: همه، همیشه، هیچ وقت، هرگز و… استفاده می کند. به عنوان مثال می گوید که من هرگز نمی توانم ریاضی را یاد بگیرم.
- ممکن است فرد از اتفاقات کوچک و جزئی، برداشت های بیش از اندازه کلی داشته باشد.
به عنوان مثال ممکن است فرد از یک دختر جواب منفی برای ازدواج دریافت کند و بگوید که من کلا دوست داشتنی نیستم.
- داشتن فیلتر ذهنی
یکی دیگر از علائم تله بی ارزشی است که مثلا ممکن است بعد از شکست در یک مسابقه، با خود بگوید داورها تنها برای من ابزار تاسف کردند و… .
- پیش بینی های غیر منطقی
از دیگر علائم تله بی ارزشی است. به عنوان مثال ممکن است که فرد پیش بینی کند که در پروژه پیش رو شکست خواهد خورد و… .
هر کدام از این علائم مشابه با آنها، می تواند نشان دهنده تله بی ارزشی در افراد باشد. افراد باید با مشاهده این علائم سریع در فکر درمان آن باشند، تا توانایی های واقعی تر و درخشان تری از خود نشان دهند.
راه های درمان تله بی ارزشی (تله نقص) کدامند؟
برای درمان این طرحواره، راه های مختلفی وجود دارد. ازجمله این راه ها می توان به تغییر تله بی ارزشی در زندگی اشاره کرد.
مراحل این تغییر تله بی ارزشی به صورت زیر است:
- فرد احساس بی ارزشی دوران کودکی خود را درک کرده و مشکل را ریشه یابی کند.
- فهرستی از داشته ها و کمبودهای خود در دوران کودکی، نوجوانی و حال بنویسد.
- نقاط ضعف خود را ارزیابی کرده و با خود فکر کند که اگر دیگران استعدادها و دارایی های مرا داشتند، چه می کردند.
- برای معایب قابل تغییر برنامه ریزی کند.
- برای ایجاد روابط دوستانه، عشق و محبت تلاش کند. به دیگران اجازه دوست داشتن بدهد.
- اجازه رفتار توهین آمیز و نا محترمانه را به افراد ندهد و از ایراد گرفتن یا سرزنش دیگران نیز دست بردارد.
- برای باز کردن سر صحبت با دیگران تلاش کند تا بتواند مورد توجه دیگران قرار گیرد.
رهایی از تله بی ارزشی با تقویت عزت نفس
مهمترین قدم برای درمان تله بی ارزشی تقویت عزت نفس است. عزت نفس به معنای تحلیل و ارزیابی خودمان است و این که چه احساسی نسبت به خودمان داریم.
در تله بی ارزشی فرد احساس می کند از درون خالی است. او در حالی که هیچ عیب و نقص واقعی ندارد اما همواره احساس می کند دارای نقص است
می توان با روش های زیادی از جمله الویت قرار دادن خود، تکرار عبارت های تاکیدی برای خویشتن دوستی می توان این عزت نفس را تقویت کرد.
در صورتی که فرد قادر نیست این تله را در زندگی خود تغییر دهد، بهتر است برای حل مشکل با روانشناس (روان درمانگر) در ارتباط باشد و از او مشاوره بگیرد. روان درمانگر به فرد کمک خواهد کرد تا با ریشه یابی مشکل، شرایط را درک کرده و تغییرات لازم را در زندگی خود انجام دهد.
تله بی ارزشی و ازدواج
- فردی که دچار تله بی ارزشی است در انتخاب همسر کمال گرا و ایده آل گرا است.
- او در رابطه طوری رفتار می کند که به شریکش می فهماند لایق عشق و محبت نیست
- با پنهان کردن خود واقعی همسرش از درک او ناتوان می ماند.
- همیشه از همسر خود می پرسد آیا دوستم داری؟ او با این روش همیشه می خواهد از عشق او نسبت به خودش مطمئن شود
- او نه تنها خود را تخریب می کند بلکه به طرف مقابلش نیز این اجازه را می دهد.
- او از ترس تنهایی با چند نفر همزمان ارتباط دارد.
سخن آخر
تله بی ارزشی یا تله نقص، یکی از طرحواره ها در زندگی برخی از افراد است که باعث می شود این افراد همواره احساس بی کفایتی داشته باشند. معمولا این تله از کودکی فرد نشات گرفته و در بزرگسالی نیز با او همراه خواهد بود.
بنابراین افرادی که به این مشکل مبتلا هستند، باید در اولین فرصت سعی در تغییر خود داشته باشند. در صورتیکه در مورد درمان این تله به مشاوره و راهنمایی بیشتری نیاز داشته باشید، توصیه می کنیم که با کارشناسان ما در هم اندیشان در ارتباط باشید.
سوالات متداول
آیا افرادی که در تله بی ارزشی گیر افتاده اند، خود نیز از دیگران انتقاد می کنند؟
بله؛ این افراد نه تنها خود را در معرض تحقیر و توهین دیگران قرار می دهند، از دیگران نیز انتقاد کرده و مدام فرزندان و اطرافیان خود را سرزنش می کنند.
تاثیر تله بی ارزشی در ازدواج به چه صورت می باشد؟
برخی از افراد که دچار تله بی ارزشی هستند، جذب افراد ایرادگیر می شوند. این افراد روابط طولانی مدت را دوست ندارند و یا اینکه با چند نفر به صورت همزمان رابطه برقرار می کنند و به دنبال زیباترین و جذاب ترین افراد هستند و تن به تحقیر می دهند.
نظرات کاربران