اختلال مسخ شخصیت / واقعیت (Depersonalization disorder) چیست و چه علایمی دارد؟ + نحوه درمان

اختلال مسخ شخصیت / واقعیت یکی از انواع چهارگانه اختلالات تجزیه ای است که می تواند در برخی افراد رخ دهد. این اختلال در صورت عدم تشخیص و درمان می تواند به افسردگی فرد منجر شود.

مسخ شخصیت بیشتر در اثر تروما یا یک صحنه آسیب زا می تواند رخ دهد. با مرکز مشاوره هم اندیشان در ادامه همراه شوید، تا به معرفی و بررسی علایم و نحوه درمان این اختلال بپردازیم.

اختلال مسخ شخصیت/واقعیت چیست؟

اختلال مسخ شخصیت / واقعیت (Depersonalization disorder)، گسست از واقعیت یا گسست از شخصیت، در واقع یک اختلال روانی است که در آن فرد تصور می کند از محیط اطراف خود جدا است.

این فرد احساس می کند خارج از بدن خود قرار گرفته و در حال تماشای محیط اطراف است و همچنین اتفاقات و اشیا را نیز غیر واقعی می بیند.

این اختلال در واقع یک بیماری محسوب می شود که در قالب دو جنبه بروز می کند؛ در برخی افراد مسخ شخصیت و در برخی به صورت مسخ واقعیت بروز می کند. برخی نیز هر دو را با هم تجربه می کنند.

علایم اختلال مسخ شخصیت/ واقعیت

در این حالت فرد از خود جدا است و در حال تماشای زندگی خود است.

در حالت کلی مسخ شخصیت علایم زیر را دارد:

• فرد در تشخیص هیجانات خود دچار مشکل است. (نارسایی هیجانی یا الکسی تایمی)
• فرد نمی تواند با بدن، ذهن و احساس خود ارتباط برقرار کند.
• فرد بی حسی موضعی دارد.
• فرد نمی تواند گفتار یا حرکات خود را کنترل کند.
• مانند ربات رفتار می کند.
• فرد نسبت به خاطرات خود احساس مالکیت ندارد.
• فرد احساس می کند اندام هایش تغییر شکل داده اند؛ مثلا بزرگ یا کوچک شده اند.
• سر خود را به صورت پنبه پیچ شده می بیند.

مسخ واقعیت چه علایمی دارد؟

در این حالت فرد احساس جدایی از محیط اطرافش را دارد و اشیا را غیر واقعی می بیند. به صورتی که انگار شیشه ای مابین فرد و دنیای اطراف قرار دارد.

در این حالت فرد علایم زیر را دارد:

• ممکن است اشیا را در فاصله دور یا نزدیکتر از فاصله اصلی و واقعی ببیند و اندازه آن را تحریف شده مشاهده کند.
• در نظر این فرد وقایع در گذشته های دور اتفاق می افتد.
• محیط را به صورت دو بعدی مبهم بزرگتر از اندازه واقعی یا به صورت کارتونی می بیند.

دوره های مسخ شخصیت

این دوره ها می تواند چند دقیقه رخ دهد یا ساعت ها، روزها، هفته ها و ماه ها طول بکشد. در برخی افراد این اختلال به صورت احساس گنگی که به صورت دوره ای اتفاق می افتد ادامه می یابد.

در این اختلال فرد می داند که تجربیاتش واقعی نیست و این مسئله باعث می شود سلامت روانی آن ها تهدید شود.

اختلال مسخ شخصیت/واقعیت چگونه تشخیص داده می شود؟

در تشخیص این اختلال، ابتدا روانپزشک باید مطمئن شود که علایم فرد در اثر مصرف مواد مخدر یا تشنج اتفاق نیفتاده باشد. همچنین او بررسی می کند آیا این بیماری در اثر اختلالاتی مانند افسردگی، اضطراب، اختلال شخصیت مرزی یا استرس پس از حادثه (PTSD) رخ نداده باشد.

متخصص همچنین از مصاحبه ساختار یافته، تست های روانشناسی، آزمایش های بالینی و تصویربرداری، برای تشخیص علایم فیزیکی نیز استفاده می کند.

وقتی روانپزشک از نبود سایر بیماری ها مطمئن شد مطابق راهنمای تشخیص – آماری اختلالات بهداشت روان DSM-5 معیارهای زیر را بررسی می کند:

• اختلال مسخ شخصیت یا مسخ واقعیت به طور مداوم تکرار شود (تکرار یکی یا هر دو).
• درک بیمار از خود یا محیط اطرافش که احساس می کند واقعی نیست.
• فرد پریشانی قابل توجهی را تجربه می کند.
• فرد به دلیل علایم این اختلال، در عملکرد اجتماعی و شغلی خود اختلال قابل توجهی را مشاهده می کند.

دلیل ابتلا به اختلال مسخ شخصیت واقعیت

• برخی از افراد شانس بیشتری برای ابتلا به اختلالات روانی را دارند برای مثال این ابتلا در زنان بیشتر از مردان است.
• اضطراب و افسردگی شدید می تواند این اختلال را ایجاد کند.
• زندگی در محیط هایی که محرک زیادی دارد و همچنین بی خوابی علایم این اختلال را بدتر می کند.
• در اکثر مواقع یک استرس جزئی که برای مردم عادی قابل چشم پوشی است؛ باعث وقوع این اتفاق در فرد می شود.
• این افراد در گذشته آسیب های روحی زیادی تجربه کرده اند از جمله:
  • در کودکی مورد بدرفتاری یا سوء استفاده عاطفی یا فیزیکی قرار گرفته اند.
  • مرگ غیرمنتظره یکی از عزیزانشان را شاهد بوده اند.
  • مورد خشونت خانگی قرارگرفته اند.

عوامل زیر زمینه ساز ابتلا به اختلال مسخ شخصیت واقعیت را بالا می برد:

1. تمایل به نفی موقعیت های دشوار و دوری کردن از سختی ها و مشکل در سازگاری و انطباق با شرایط محیطی
2. سابقه مصرف تفریحی مواد مخدر که باعث ایجاد شخصیت غیر واقعی در فرد می شود.
3. تجربه مشاهده یک صحنه آسیب زا در کودکی یا بزرگسالی
4. افسردگی شدید و طولانی مدت و یا اضطرابی که با حملات پانیک همراه است.
5. وجود استرس در زندگی از جمله در زمینه های کار و امور مالی و خانواده

شیوع اختلال مسخ شخصیت/ واقعیت

مطابق با آمار اتحادیه ملی بیماری های روانی از هر 4 بزرگسال 3 نفر در طی زندگی خود دچار یک دوره به هم ریختگی ذهنی می شود؛ اما 2 درصد از این افراد دچار اختلال مسخ شخصیت / واقعیت می شوند.

درمان اختلال مسخ شخصیت و واقعیت

برخی بیماران این اختلال، خود به خود خوب می شود و نیازی به طی مراحل درمان ندارند؛ اما برخی افراد برای بهبود نیازی به درمان های منحصر به فرد و هدفمندی دارند.

در بیشتر موارد وقتی فرد با عوامل استرس زایی که عامل تولید اختلال بوده، کنار می آید، شانس بهبود بالایی خواهد داشت.

در حالت کلی، درمان هایی که در ادامه بیان کرده ایم، برای درمان اختلال مسخ شخصیت / واقعیت استفاده می شود.

1- روان درمانی (شناخت درمانی – درمان روان پویشی)

در حالت کلی، روان درمانی برای درمان اختلال مسخ شخصیت / واقعیت بهترین گزینه است.

در رفتاردرمانی – شناختی راه هایی پیشنهاد می شود، که فرد فکر خود را به طور وسواس گونه به غیر واقعی بودن موقعیت ها و اشیا معطوف نکند. در این روش تکنیک های حواس پرتی نیز به فرد یاد داده می شود.

2- تکنیک های تسلط به خود

با این تکنیک فرد یاد می گیرد بیشتر به خود مسلط بوده و بتواند با واقعیت به خوبی کنار بیاید. فرد با کارهایی که حواس پنجگانه اش را درگیر کند تمرکز خود را از ذهن به بدن منتقل می کند. برای مثال یک قالب یخ را در دست خود نگهدارد یا به یک موسیقی با صدای بلند گوش می دهد.

3- تکنیک های روان پویشی

در تکنیک روان پویشی فرد بر روی مسائلی که از آن فرار می کند. تمرکز دارد. عوامل موثر بر را لحظه به لحظه ردیابی می کند و تفکیک می کند.

4- EMDR

EMDR یا حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد برای اختلال استرس پس از حادثه طراحی شده است اما برای اختلالات دیگر از جمله اختلال مسخ شخصیت / واقعیت استفاده می شود.

5- دارو درمانی

برای اختلال مسخ شخصیت / واقعیت داروی خاصی معرفی نشده است. اما ممکن است روانپزشک برای فرد داروهای ضد اضطراب یا افسردگی یا داروهایی برای تسکین و تخفیف علایم بیماری تجویز کند.

هنگام بروز این اختلال چگونه با آن کنار بیاییم؟

با استفاده از چندین تکنیک، می توانید هنگام بروز اختلال مسخ شخصیت/واقعیت، بر خود مسلط باشید و به واقعیت برگردد.

این تکنیک ها عبارتند از:

• می توانید دست خود را نیشگون بگیرید.
• با استفاده از تغییر دما یک چیز گرم یا سرد را در دست بگیرید.
• نفس های آهسته یا عمیق بکشید و تمرکز خود را بر تنفس خود بگذارید.
• در محیط اطرافتان به اشیا نگاه کنید و آن ها را بشمارید.
• چشمانتان را در محیط اطراف بچرخانید و روی چیزی متمرکز نکنید.
• به دوست یا یکی از نزدیکانتان زنگ بزنید و با او صحبت کنید.
• می توانید مراقبه کنید تا از وضعیت درونی خود آگاه شوید.

سخن آخر

اختلال مسخ شخصیت / واقعیت (Depersonalization disorder) یکی از انواع اختلالات تجزیه ای است، که در دو جنبه مسخ شخصیت و مسخ واقعیت رخ می دهد.

در این اختلال فرد خود را جدای از محیط اطرافش تصور می کند. اشیا را غیر واقعی می ببیند و محیط اطرافش را به صورت مبهم، دو بعدی یا کارتونی ببیند. یا وقایع زندگی خود را به صورت فیلمی که از بیرون به آن نگاه می کند در می یابد.

این اختلال در حالی رخ می دهد که فرد از وجود اختلال در درون خود آگاه است و باعث تشویش و پریشانی او می شود.

اگر در مورد اختلال مسخ شخصیت نیاز به اطلاعات بیشتر و مشاوره دارید می توانید با مرکز مشاوره هم اندیشان تماس بگیرید و سوالات خود را مطرح کنید.

برای استفاده از خدمات مشاوره تلفنی هم اندیشان، با شماره 9099071985 تماس بگیرید.

سوالات متداول

اختلالاتی که می تواند همراه با اختلال مسخ شخصیت/ واقعیت باشد؟

اختلال افسردگی، اختلال اضطرابی شخصیت مرزی و شخصیت اجتنابی

علایم هشدار دهنده شخصیت مرزی چیست؟

غریبه بودن با بدن، از دست دادن حواس پنجگانه، عدم تعلق افکار به خود، مشکل در توجه و تمرکز

آیا می توان از بروز اختلال مسخ شخصیت / واقعیت پیشگیری کرد؟

از بروز این اختلال نمی توان پیشگیری کرد. اما می توان پس از سوانح و مشاهده اولین علایم این بیماری بلافاصله برای درمان اقدام کرد.

اختلال مسخ شخصیت / واقعیت چگونه درمان می شود؟

در برخی موارد نیازی به درمان نیست و بیمار خود به خود خوب می شود اما اگر این علایم مدت زیادی طول کشید با مراجعه به روانپزشک روان درمانی و روش EMDR درمان شود. برخی از روان پزشک ها هیپنوتراپی، خانواده درمانی و هنر درمانی را نیز پیشنهاد می دهند.

مهمترین مشخصه ای که این اختلال را از سایر اختلالات مجزا می کند چیست؟

برخلاف سایر اختلالات، فرد از وجود این بیماری در درون خود اطلاع دارد و این باعث پریشانی او می شود و در برخی موارد ممکن است فرد دچار افسردگی شود.