وسواس شستشو و علائم آن چیست؟ + نحوه درمان وسواس شستشو

اهمیت دادن به تمیزی خوب است. این که شما به مرتب بودن، تمیز بودن و بهداشت اهمیت می دهید، باعث می شود که هم از لحاظ روحی و هم از لحاظ جسمی در سلامت باشید.

اما اگر این رسیدگی و اهمیت دادن بیش از حد شود چه پیامدهایی دارد؟ بطور مثال، اگر به تمیزی اهمیت می دهید، امکان این که به بیماری های مختلف مبتلا شوید کم می شود؛ ولی از طرفی هم اگر این تمیزی افراطی شود، شما به وسواس شستشو مبتلا می شوید.

بنابراین این تمیزی بیش از حد، می تواند به یک بیماری روانی تبدیل شود.

از شما دعوت می کنیم در ادامه مطلب با مرکز مشاوره هم اندیشان همراه باشید تا به بررسی وسواس شستشو و راه های درمان آن بپردازیم.

وسواس شستشو چیست؟

وسواس شستشو، یک نوع اختلال در دسته اختلالات فکری – عملی (OCD) است.

در این بیماری شخص دائما احساس آزاردهنده ای دارد، مبتنی بر اینکه ممکن است همه چیز آلوده باشد. حتی ممکن است دستهایش را شسته باشد، ولی باز هم احساس می کند دستانش آلوده است و به همین خاطر دوباره دستهایش را می شوید.

مهم ترین عارضه وسواس شستشو، این است که فکر شخص آنچنان درگیر این آلودگی و شستن می شود که تقریبا می توان گفت زندگی روزمره اش مختل می شود.

اما جای نگرانی نیست، زیرا این وسواس به راحتی قابل درمان است. به شرطی که یک روند درمانی درست را زیر نظر یک متخصص بگذرانید.

چند نوع وسواس شستشو داریم؟

همانطور که گفتیم، وسواس شستشو یک نوع اختلال فکری – عملی است. خود این وسواس به دو گونه ظاهر می شود که شبیه به هم هستند.

این 2 حالت بشرح زیر است:

1. مردد بودن نسبت به اینکه آیا سطحی یا چیزی تمیز هست یا نه؟! (شخص اقدام به تمیزکاری نمی کند)
2. عدم تحمل تردید درباره تمیز بودن چیزی (شخص اقدام به تمیزکاری می کند)

طبیعتاً نوع دوم شدیدتر از نوع یک است و این دو مدل می توانند به یکدیگر تبدیل شوند.

وسواس شستشو را بهتر بشناسیم!

بطور کلی، بیماری های دسته OCD در مرحله اول فکر شما را درگیر می کنند. اینطور نیست که همه افراد در همان ابتدا به وسواس شدید دچار شوند؛ بلکه با گذر زمان و عدم درمان وسواس به درجات بالاتری از آن مبتلا می شوند.

در اینجا اهمیت تشخیص به موقع و مراجعه به روانشناس معلوم می شود؛ زیرا وقتی شخصی در مراحل اولیه بیماری هست، درمان وسواس شستشو راحت تر خواهد بود.

اختلال وسواس شستشو یک بیماری سینوسی است؛ یعنی ممکن است گاهی اوقات تشدید شود و گاهی اوقات شخص هیچگونه علایمی نداشته باشد. بنابراین زمانی که علائم بیماری نبود، نباید فکر کنید که شخص درمان شده است.

آمار وسواس در خانم ها و آقایان

همانطور که حدس می زنید، وسواس شستشو بیشتر در خانم ها اتفاق می افتد. بر اساس آمار، خانم ها حدود 70 درصد بیشتر از آقایان به این وسواس مبتلا می شوند. این موضوع منطقی به نظر می رسد. زیرا معمولا خانم ها بیشتر از آقایان درگیر کارهای نظافتی هستند.

خوب است بدانید این بیماری فقط در بزرگسالان اتفاق نمی افتد و کودکان هم به وسواس شستشو مبتلا می شوند.

معمولا کودکانی که به این بیماری مبتلا می شوند، مادرشان نیز به این بیماری مبتلا است. زیرا تاثیر مادر بر روی فرزندان زیاد است و می تواند این رفتار وسواس گونه را نیز در آنها ایجاد کند.

وسواس شستشو در نوجوانان

در دوره نوجوانی، به خاطر استرس و اضطراب زیاد، وسواس شستشو افزایش می یابد. در این دوره به دلیل تغییرات هورمونی و عصبی درمان وسواس شستشو در آنان به کندی انجام شود.

برای درمان وسواس شستشو در نوجوانان، درمان روانی و شناختی استرس توصیه می شود و در کنار آن دارو ضد اضطرابی نیز تجویز می شود.

عمده ترین داروهای درمان وسواس شستشو، داروهای ضد اضطرابی است که بنا به تشخیص پزشک تجویز می شود.

علت وسواس شستشو چیست؟

بطور کلی، بیماری های دسته OCD، از بیش از حد فکر کردن به چیزهای باطل سرچشمه می گیرند. معمولا به چیزهایی فکر میکنند که هیچ پایه و اساسی ندارد و یا اینکه احتمال وقوع آن اتفاق بسیار ناچیز است.

بطور مثال افرادی که دچار وسواس شستشو می شوند، دو دلیل عمده دارند:

1. جلوگیری از آسیب زدن به خودشان

همیشه می ترسند که اگر دستشان را نشویند، دچار یک عفونت شده و به یک بیماری سخت مبتلا می شوند.

2. جلوگیری از آسیب زدن به دیگران

این دسته از اشخاص دائما نگران این هستند که اگر خودشان بهداشت را رعایت نکنند، ممکن است یک نفر را به یک بیماری مبتلا کنند. از این رو احساس مسئولیت در قبال بقیه می کنند.

وسواس شستشو چه علایمی دارد؟

علائم مشترک این بیماری با بیماریهای دیگر دسته OCD همگی مربوط به وسواس فکری می شود.

اینگونه افراد دائما در ذهن خود با خودشان درگیر هستند؛ اما علائم اختصاصی ای نیز برای این وسواس در نظر گرفته شده است.

این علایم عبارتند از:

• شستشو بیش از حد دست ها

در وسواس شستشو، شخص وقتی حتی به یک چیز تمیز هم دست میزند، فورا به فکر این می افتد که دستش را بشوید یا با ماده ای ضد عفونی کند.

• تمیز کردن سطوح و ظروف

ممکن است حتی از آخرین باری که ظرفی شسته شده، کسی استفاده نکرده باشد. اما باز هم فرد مایل به شستن ظرف است؛ زیرا احساس می کند که آن آلوده هست و می تواند باعث ایجاد مریضی شود.

• ترس از حشرات

افراد مبتلا به وسواس شستشو، بسیار از حشرات می ترسند. اگر حشره ای در خانه ببینند فورا به دنبال آن هستند که ببینند روی چه سطوحی نشسته است تا آن را ضدعفونی کنند. این افراد معتقدند که حشرات می توانند بیماری های زیادی را منتقل کنند.

عوارض وسواس شستشو

فردی که دچار وسواس شستشو است، در طولانی مدت دچار مشکلات پوستی از جمله تغییرات التهابی، دژنراتیو و عفونی در کف و پشت دست می شود. این التهاب، خود را به صورت درماتیت بروز می دهد، یا اگر فرد مبتلا به بیماری های پوستی باشد، آن را تشدید می کند.

بیماری های پوستی زیر، در افراد مبتلا به وسواس شستشو دیده می شود:

• پوسته پوسته شدن
• خارش
• خشکی
• تاول و وجود ترشحات در دست ها
• تغییر رنگ دست ها در اثر تغییر رنگدانه های پوست
• درماتیت حاد دست
• هیپرکراتوز
• شقاق
• عفونت پوستی باکتریایی در اثر شقاق

برای درمان وسواس شستشو چکار کنیم؟

• قدم اول؛ قبول کردن بیماری

در قدم اول، شخص باید قبول کند که بیمار است و نیاز به درمان دارد. خیلی از اوقات افراد مبتلا به وسواس شستشو باور ندارند که بیمار هستند و می گویند که فقط مقداری بیشتر از بقیه به نظافت اهمیت می دهند. یا اینکه شما را توجیه می کنند که کارشان ضرورت دارد و اگر اینکار را نکنند، بقیه در معرض خطر قرار می گیرند.

• قدم دوم؛ خود داری از خود درمانی

در اینجور مواقع اشخاص و یا خانواده آنها سعی می کنند که خودشان به درمان وسواس شستشو بپردازند؛ معمولا هم از تکنیک منع کردن استفاده می کنند. ممکن است لوازم شوینده را از دسترس فرد مبتلا خارج کنند تا او نتواند به تمیزکاری بپردازد. اما باید بدانید که این کار نه برای درمان وسواس شستشو موثر است، بلکه ممکن است آن را تشدید بکند.

• قدم سوم؛ مراجعه به یک روانشناس

بهترین کاری که شما می توانید برای درمان قطعی وسواس شستشو انجام دهید، مراجعه به یک فرد متخصص است. امروزه علم پیشرفت زیادی کرده است و راه های مختلفی را برای درمان اختلالات روانی پیدا کرده اند. یک روانکاو می تواند بهترین روش را با توجه به شخصیت و شرایط فرد بیمار در نظر بگیرد، تا بتوانید بهترین نتیجه را دریافت کنید.

• قدم چهارم؛ اجرای دقیق روند درمان

درمان وسواس شستشو همانند درمان سایر بیماری های روانی نیازمند صبر زیاد هستند. این بیماری ها همانند سرماخوردگی نیستند که بگوییم با چندتا قرص و در طی یک هفته خوب می شوند. بلکه باید حوصله زیادی به خرج دهید تا بتوانید از شر آنها خلاص شوید. باید هر چیزی که مشاور می گوید را به طور دقیق اجرا کنید تا روند درمان کامل شود.

راه های درمان وسواس شستشو

راه های مختلفی برای درمان وسواس شستشو وجود دارد و مشاور با توجه به شرایط بیمار، از این روش ها کمک می گیرد.

در ادامه مطلب روش های درمان وسواس شستشو را به اطلاع شما می رسانیم.

1- کاهش استرس و اضطراب

منشا اصلی بیماری وسواس شستشو، اضطراب از بیماری است. اگر شخص زیاد مضطرب باشد، روانکاو برای کاهش این استرس راهکارهایی را در پیش می گیرد.

ممکن است حتی برای کاهش استرس دارو نیز تجویز کند؛ طبیعی است که وقتی استرس کاهش پیدا می کند، شخص رفتارهای وسواس گونه کمتری از خود نشان می دهد و تا حدودی وسواسش کنترل می شود.

در درمان وسواس شستشو در کودکان نیز کاهش استرس یکی از راه های موثر است. وقتی که استرس والدین نسبت به این موضوع کمتر شود، فشار کمتری به کودک وارد می شود و از این طریق کودک نیز درمان می شود.

2- رفتار درمانی

رفتار درمانی شاخه ای از درمان به روش شناختی – رفتاری یا همان (CBT) می باشد. درمان شناختی – رفتاری یکی از موثرترین روش ها در درمان اختلالات مختلفی است.

درمان وسواس شستشو به این روش از چند بخش تشکیل شده است:

• شناختن عوامل استرس زا

بیماری وسواس شستشو در هر شخص به شکل های مختلفی خودش را نشان می دهد. گاهی اوقات ممکن است یک شخص از حشرات به شدت هراس داشته باشد، در حالیکه ظروف کثیف چندان برای او مهم نباشند. روانشناس به کمک خود فرد سعی می کند فهرستی از عوامل استرس زا را تهیه کند و آنها را بر اساس میزان استرسی که در شخص بیمار ایجاد می کند، مرتب می کند.

• نظارت از طریق خود شخص بیمار

همانطور که در بالا گفتیم، درمان بیماری های روانی نیازمند صبوری و همکاری خود شخص بیمار است. در این قسمت از درمان از شخص خواسته می شود تا خودش به رفتار وسواس گونه اش نظارت داشته باشد. بطور مثال اگر شخص از حشرات می ترسد و دائما خانه را برای حضور آنها بررسی می کند. رفتار نظارتی به اینگونه خواهد بود که اگر شخص تا به امروز محل زندگی اش را روزانه 5 بار برای وجود حشرات بررسی می کرده است، باید سعی کند که روز بعد اینکار را 4 بار انجام دهد. این نوع درمان از موارد انتهای لیست که استرس کمتری به شخص وارد می کند شروع می شود. اینکار باعث می شود شخص در روند درمان وسواس شستشو فشار کمتری را تحمل کند.

• جلوگیری از پاسخ

اصلی ترین قدم در درمان وسواس شستشو به روش رفتار درمانی همین مرحله است. شخص باید با موقعیت های استرس زا روبه رو شود و سعی کند که واکنشی نشان ندهد. به طور مثال اگر دید که حشره ای بر روی سطحی نشسته است، فورا به تمیز کردن آن محل نپردازد. این مرحله می تواند بسیار سخت باشد؛ به همین دلیل این مرحله در ابتدا بطور کامل زیر نظر روانشناس انجام می شود تا کنترل کاملی بر روی شخص بیمار داشته باشد.

• قرار گیری دوباره در شرایط استرس زا

مواجه کردن مجدد فرد با موقعیت های استرس زا، مرحله آخر در روش رفتار درمانی است. بیماران وسواس شستشو عادت دارند تا حد ممکن از آلودگی جلوگیری کنند. بطور مثال وقتی به حمام میروند، سعی می کنند بر روی هر سطحی ننشینند تا دوباره آلوده نشوند. اما کار اصلی روانکاو این است که این شخص را بعد از استحمام دوباره در شرایطی که برایش استرس ایجاد می کند، قرار دهد. هدف اصلی از این مرحله این است که شخص متوجه بشود بخاطر وسواس شستشو نباید زندگی اش را مختل کند، بلکه آلودگی در همه جا وجود دارد. نمی توان بخاطر وجود آلودگی دست به هیچ کاری نزد.

3- درمان شناختی

درمان وسواس شستشو به این روش بیشتر بر روی طرز تفکر شخص متمرکز است. در این درمان، روانکاو از همان ابتدا تا انتها در روند درمان حضور دارد.

به طور مثال اگر شخصی فکر می کند که با یک آلودگی ساده ممکن است بیماری بسیار سختی بگیرد، فرد درمانگر سعی می کند که با استفاده از دلایل علمی او را توجیه کند که این چنین نخواهد بود.

یا در موارد دیگر وقتی شخصی میگوید که نگران است دیگران را مریض کند، شخص درمانگر سعی می کند که توضیح دهد خود آن شخص نیز این رفتارها را انجام می دهد، بدون اینکه نگران مریض شدن باشد. بنابراین لزومی ندارد که تو نگران مریضی او به این روش باشید.

اهمیت کمک گرفتن از مشاور

اگر روش های درمان وسواس شستشو را با دقت خوانده باشید، متوجه خواهید شده که حضور مشاور در روند درمان بسیار موثر است.

درمان اختلالات وسواس گونه نیازمند این است که یک شخص بتواند استرس فرد بیمار را کنترل کند. زیرا در مراحل درمان استرس زیادی به شخص بیمار وارد می شود. از این رو حضور یک نفر که به روش های کنترل استرس مسلط است، ضروری می باشد.

در پایان

وسواس شستشو از شایع ترین انواع اختلالات فکری – عملی (OCD) است که در صورت درمان نشدن، زندگی فرد را مختل می کند.

در این وسواس، فرد بیشتر ساعات بیداری خود را صرف شستشوی چیزهایی می کند که فکر می کند کثیف هستند و در صورت عدم شستشو، فرد را مبتلا به بیماری می کنند. پس از شستشو نیز نگران این هستند که یک نقطه هنوز شسته نشده و کثیف باقی بماند و دوباره شستشو را از سر می گیرند.

وسواس شستشو قابل درمان است و با تشخیص و کمک یک مشاور و روش هایی مانند CBT درمان می شود.

اگر در مورد وسواس شستشو نیاز به اطلاعات بیشتری دارید، با مرکز مشاوره هم اندیشان تماس بگیرید. روانشناسان باتجربه این مرکز به سوالات شما پاسخ داده و در صورت ابتلا شما را به درستی راهنمایی می کنند.

برای استفاده از خدمات مشاوره تلفنی هم اندیشان، از سراسر کشور با شماره 9099071985 تماس بگیرید.

سوالات متداول

آیا وسواس شستشو قابل درمان است؟

بله؛ وسواس شستشو یک شاخه از اختلالات فکری – عملی است و اتفاقا یکی از قابل درمان ترین نوع وسواس ها می باشد.

چه روش هایی برای درمان وسواس شستشو استفاده می شود؟

درمان وسواس شستشو با توجه به موقعیت و شرایط بیمار انتخاب می شود؛ ولی به طور کلی از روش های کنترل استرس، رفتار درمانی و درمان شناختی استفاده می شود.

چرا حضور مشاور در روند درمان وسواس شستشو ضروری است؟

فرد مبتلا به وسواس شستشو، استرس زیادی را تحمل می کند؛ بنابراین لازم است شخصی بتواند این استرس را کنترل کند.