اختلال استرس پس از حادثه (PTSD) چیست و چه علایمی دارد؟

اختلال استرس پس از حادثه (Posttraumatic stress disorder)، یک اختلال روانی است که از علائم شایع آن می‌توان به استرس شدید ناگهانی، حمله عصبی و مرور ناخواسته آن اتفاق، اشاره کرد.

برای شناخت بیشتر این نوع اختلال و راه های درمان آن، پیشنهاد می کنیم ادامه مطلب را با مرکز مشاوره هم اندیشان همراه باشید.

اختلال استرس پس از حادثه (PTSD) چیست؟

در زندگی روزمره هر فردی می تواند اتفاقات ناگوار زیادی بیفتد و هر فردی در معرض مشاهده آن باشد. اتفاقاتی مانند حادثه رانندگی یا دیدن یک حادثه دردناک و اتفاقاتی از این دست.

این اتفاقات با این که در افراد تجربیات تلخی ایجاد می کند، اما با گذر زمان افراد با آن کنار می آیند. اگر این فرآیند کنار آمدن تا ماه ها و سال ها طول بکشد، فرد دچار اختلال استرسی پس از حادثه یا اختصارا (PTSD) شده است.

اختلال استرسی نیز مانند سایر آسیب‌های روانی قابل درمان است و چه بسا می‌توان با رعایت نکاتی ابتدایی، از آسیب‌های اولیه آن که زندگی روزمره شخص را دچار بحران می‌کند جلوگیری کرد و طبیعتا در مرحله نخست باید فرد یا اطرافیان آن به شناسایی علائم بپردازند.

اختلال استرس پس از حادثه چه زمانی بروز می یابد؟

این اختلال می تواند پس از یک تاخیر، پس از چند هفته یا چند ماه شروع شود. معمولا این علایم تا 6 ماه خود را نشان می دهند.

در بیشتر افراد احساس غم عمیق، افسردگی، اضطراب، احساس گناه و یا عصبانیت وجود دارد و در برخی دیگر سه نوع علامت دیگر مشاهده می شود.

این سه علامت عبارتند از:

• تکرار مداوم حادثه در ذهن یا به صورت کابوس در خواب
• اجتناب از یادآوری حادثه و دوری کردن از مکان هایی که آن حادثه را تداعی می کند، یا سرگرم کردن خود با کارهای دیگر
• فرد با حالت اضطراب منتظر خطر و اتفاق ناگوار است.

چطور بفهمیم که دچار اختلال استرسی بعد از حادثه (PTSD) شدیم؟

علائم اختلال استرسی پس از حادثه یا Posttraumatic stress disorder (PTSD)، ممکن است از یک ماه تا یک سال بعد از حادثه در فرد ظاهر شوند؛ ولی بعد از بروز، بطور مشخص ممکن است با شنیدن خبری خاص از جمله اخبار سوانح رانندگی، ضرب و شتم خیابانی، سرقت، اخبار تجاوز جنسی و موارد مشابه در فرد پدیدار شوند.

فرد مذکور بعد از شنیدن اخبار مشابه دچار حمله‌های عصبی شدید که عوارض آن شامل مواردی مانند؛ شوک عصبی، تشنج، پرخاش ناگهانی، استرش شدید، لرزش دست و بی قراری‌های مکرر است می‌شود.

چگونگی آغاز PTSD با تعریفی دیگر

پی تی اس دی می تواند پس از هر اتفاق ناگواری شروع شود. به طور کلی حادثه تلخ، حادثه ای است که انسان در آن موقعیت احساس خطر کند و زندگی خود را در معرض خطر و تهدید می بیند.

بعضی از حوادثی تلخی که می توان به آن اشاره کرد شامل:

• حوادث شدید جاده‌ای
• درگیری های نظامی
• تجاوزهای شدید شخصی (مانند: تجاوز جنسی، حمله فیزیکی، سوءاستفاده، دزدی، زورگیری)
• به گروگان گرفته شدن
• حملات تروریستی
• اسیر جنگی بودن
• حوادث ناگوار طبیعی یا حاصل دست بشر
• داشتن بیماری های لاعلاج

تاثیرات اختلال عصبی بعد از حادثه (PTSD) بر زندگی فرد چیست؟

بروز مداوم علائم بیماری، می تواند روند زندگی عادی فرد در اجتماع را دچار آسیب جدی کند، بطوری که از انجام امور روزمره مثل تحصیل و کار باز بماند و از اجتماع دوری و به محیط‌های ایزوله پناه ببرد.

حتی در صورت شدت علائم بیماری و بی توجهی به شناسایی علائم و درمان اختلال استرسی پس از حادثه، ممکن است فرد دچار افسردگی های بلند مدت شود و گاها کار به خودکشی برسد!

چه زمانی برای درمان (PTSD) به روانشناس مراجعه کنیم؟

اگر بیش از یک ماه است که افکار و احساستان با یادآوری یک حادثه یا اتفاق بد در گذشته، پریشان می شود، اگر این افکار به حدی شدید است که نمی توانید کنترل زندگی خود را به دست بگیرید و مثل قبل روند روتین آن را طی کنید، با پزشک یا متخصص سلامت روان حتما صحبت کنید و هرچه زود تر به دنبال درمان این اختلال بروید و از شدید شدن علائم PTSD جلوگیری کنید.

علت PTSD چیست؟

تمامی افراد در رنج های مختلف سنی می توانند به اختلال پی تی اس دی دچار شوند.

به طور معمول این اختلال در افرادی مانند کهنه ‌سربازان جنگ، کودکان و افرادی که مورد حمله فیزیکی، سوءاستفاده جنسی قرار گرفته اند و یا از یک تصادف شدید یا حادثه طبیعی مانند سیل، زلزله و… نجات پیدا کرده اند، دیده شده است. اما اطلاعات دقیقی در خصوص علت این بیماری مشخص نیست.

دانشمندان از ژنتیک، نوروبیولوژي، عوامل محیطی و خصوصیات شخصی به عنوان عوامل تاثیرگذار در این اختلال یاد می کنند.

برخی از شرایطی که می تواند این اختلال را نمایان تر کند، به شرح زیر است:

• جنسیت؛ زنان بیشتر از مردان در معرض این اختلال روانی هستند.
• زندگی طولانی مدت در شرایط پرخطر مانند جنگ و…
• آسیب های دوران کودکی
• احساس وحشت، درماندگی یا ترس شدید
• عدم حمایت اجتماعی پس از حادثه
• استرس اضافی پس از یک حادثه خطرناک، مانند از دست دادن یک عزیز یا از دست دادن خانه و شغل و…
• داشتن سابقه بیماری های روانی، اعتیاد و مصرف مواد

عوامل زیر احتمال بروز اختلال استرس پس از حادثه را بالا می برد:

• •  آسیب های روحی شدید و  بلندمدت مانند تجربه خشونت و تجاوز در کودکی
  • اشتغال در شغل هایی که با سانحه سروکار دارند، مانند ارتش نیروی امداد و اورژانس بیمارستان
  • اعتیاد به الکل و مواد مخدر
  • نداشتن حمایت کافی از سوی خانواده و دوستان
  •  ابتلا به اختلالات روانی، مثل اضطراب و افسردگی
  • سابقه ابتلا به اختلالات روانی (مثل اضطراب و افسردگی) در بستگان نزدیک

کسی که مشکوک به PTSD است، چه علایمی از خود بروز می دهد؟

• یادآوری مدام اتفاقی ناگوار در گذشته
• داشتن مداوم احساسات و افکار منفی
• بی حوصلگی و استرس شدید در مواجهه با مشکلات
• عدم انجام صحیح فعالیتی که فرد به صورت مدام آن را انجام می‌داد.
• گریه و علائم برونگرایی ناگهانی
• تغییر در عادت اخلاقی بصورت ناگهانی
• پرخاشگری
• دوری از جمع و ترجیح به انجام امور بصورت انفرادی
• فکر کردن به خودکشی

اگر یک یا چند مورد از علائم بالا را دارید و اتفاقی تلخ در گذشته شما افتاده است، ممکن است مستعد علائم شدیدتری باشید.

اگر یکی از نزدیکان شما دچار PTSD شد، چه کار باید کرد؟

شاید فردی که دوستش دارید یا یکی از نزدیکان شما بعد از سانحه عوض شود و دیگر شبیه به قبل نباشد؛ مثلا عصبانی، کج خلق و افسرده شود. اختلال اضطراب پس از حادثه تاثیر زیادی روی احساس و سلامت روان عزیزان و دوستان شما دارد که باید با درک این موضوع به روند بهبود علائم کمک کرد.

شنیدن درباره حادثه‌ای که این اختلال را در نزدیکان شما ایجاد کرده دردناک است و حتی ممکن است باعث تداعی رویدادهای عذاب آوری شود.

در این مواقع شاید از تلاش‌های او برای صحبت در مورد حادثه اجتناب کنید یا از بهتر شدن حال عزیزتان نا امید شوید، و یا ممکن است به دلیل اینکه نمی‌توانید حالش را خوب یا فرایند درمان را سریع‌تر کنید، احساس عذاب وجدان داشته باشید.

یادتان باشد که نمی توانید فردی را تغییر دهید اما…

در مورد این اختلال اطلاعات کسب کنید؛ در این صورت درک می‌کنید که عزیزتان چه حالی دارد. توجه داشته باشید که انزوا جزو علائم اجتناب ناپذیر این اختلال است. پس در صورت لزوم به او فضا بدهید و در صورت نیاز بدون تغییر در رفتار برای او گوش شنوا باشید.

پیشنهاد حضور در مطب و شروع پروسه درمانی را بدهید، البته نه به صورت ناگهانی بلکه مرحله به مرحله در او احساس نیاز کنید. فرد را تشویق به انجام فعالیت‌های خانوادگی و دست جمعی کنید تا ذهن اون از افکار منفی دور بماند.

چه زمان باید درخواست کمک فوری داشت؟

اگر فردی را می‌شناسید که در معرض خطر احتمالی اقدام به خودکشی قرار دارد یا دست به خودکشی زده، حتما یک نفر در موقعیت های مختلف همراه فرد بماند تا از امنیت او مطمئن شود.

اقدام به مصرف داروهای آرام بخش و تجویز سرخود، به هیچ وجه توصیه نمی‌شود و باید فرد دچار اختلال را ترجیحا توسط کسی که از او حرف شنوی دارد یا یکی از عزیزان اوست، متوجه موقعیت اضطراری کرد و نزد روانشناس برد.

روند کلی درمان اختلال استرسی یا PTSD

درمان PTSD به فرد کمک می‌کند دوباره کنترل زندگی خود را به دست بگیرید و اولین اقدام در پروسه درمانی، روان درمانی فرد است، اما می‌توان از دارو هم با نظر پزشک استفاده کرد.

ترکیب این دو روش به طرق زیر به بهبود علائم تدریجی و درمان کمک به سزایی می‌کند:

• آموزش توانایی های مهار علائم در فرد
• کمک کردن به فرد تا حس بهتری نسبت به خود و اطرافیان داشته باشد و سانحه پیش آمده را اتفاقی در گذشته تصور کند.
• مهارت کنار آمدن با شرایط درصورت عود علائم با روش‌های روان درمانی حرفه‌ای در فرد ایجاد شود.
• درمان مشکلات دیگر مربوط به تجربه آسیب زا، که منجر به تشدید علائم می‌شود مانند؛ افسردگی، اضطراب یا سوء مصرف الکل و مواد مخدر در فرد کنترل شود.

داروهایی که به روند بهبود PTSD یا اختلال استرسی کمک می کند

داروهایی که به روند بهبود PTSD یا اختلال استرسی کمک می کند،  عبارتند از:

• ضد افسردگی

این داروها به علائم کلی افسردگی و اضطراب کمک می‌کند. همچنین در رفع اختلالات خواب و تمرکز موثر هستند؛ سروتونین، پاروکستین و سرترالین برای درمان PTSD به تایید موسسه غذا و دارو جهانی رسیده‌اند.

• پرازوسین

تحقیقات نشان داده پرازوسین می‌تواند باعث کاهش کابوس در افراد مبتلا به اختلال استرسی شود، از تحقیقات اخیر برمی‌آید که تاثیر این دارو بهتر از مسکن نیست. البته تفاوت شرکت کنندگان تحقیق اخیر با موارد قبل به گونه ای بود که می‌توان گفت نتیجه را تحت تاثیر قرار داده است.

افرادی که می‌خواهند پرازوسین مصرف کنند، باید حتما با پزشک صحبت کنند تا مشخص شود وضعیتشان در حدی هست که بتوانند این دارو را بخورند یا نه.

همچنین فراموش نکنید هرگونه عوارض احتمالی دارو را با پزشک درمیان بگذارید؛ شاید لازم باشد بیشتر از یک دارو یا ترکیبی از چند دارو را تجویز کند یا بهتر باشد پزشک دوز روزانه مصرف را تغییر دهد.

آیا اتفاقات روزمره زندگی می تواند باعث اختلال PTSD شوند؟

بطور کلی همه ما در شرایطی دچار استرس و اضطراب می‌شویم و این باعث شده کلمه استرس در دنیای امروزی معنای خود را از دست بدهد.

دو معنی کاملا تفاوت برای این کلمه وجود دارد:

1. احساس درونی فرد نسبت به نگرانی، فشار جسمانی و روحی و در مورد دیگری مشکلاتی که در طول زندگی داریم، احساساتی در ما ایجاد می‌کند. این احساسات می‌توانند شامل کار، روابط شخصی و یا مسائل مالی باشند.
2. این شرایط که درست مخالف پی تی اس دی است، مشکلات روزمره فرد را شامل شده و می‌تواند اضطراب، افسردگی، خستگی و سر درد ایجاد کند اما مشکل‌زا نخواهند بود.

آیا همه افراد پی تی اس دی را تجربه کردند؟

پاسخ به این سوال سخت نخواهد بود. به دنبال هر واقعه آسیب‌زا، مانند حوادث طبیعی، تصادف رانندگی، حمله و… که تقریبا تمامی افراد تجربه کرده‌اند احساس امنیت، آزادی و اعتماد افراد را نابود کرده است.

به شکل کلی، طبیعی است که فرد احساس ترس، نگرانی، اضطراب و… داشته باشد و خطراتی را در اطراف خود احساس کند. هیچ جای ترسی برای آینده پس از اختلال نیست؛ زیرا این اختلال در بیشتر موارد بعد از مدتی از بین خواهد رفت.

در پایان

اختلال استرسی پس از حادثه (Posttraumatic stress disorder) نوعی از انواع متنوع آسیب‌های روانی است که از گذشته فرد می‌آید و در صورت بی‌توجهی ممکن است آینده فرد را مورد تهدید جدی قرار دهد و زندگی او را به صورت جدی مختل کند.

اگر خود یا اطرافیانتان دچار اختلال استرس پس از حادثه شده اید، می توانید با مراجعه به روانشناس و روانپزشک این اختلال را درمان کنید. مرکز مشاوره هم اندیشان با مشاوران باتجربه خود می تواند به شما در کنار آمدن با حوادث تلخ کمک کند و کیفیت زندگی شما را ارتقا دهد.

شما می توانید از خدمات مشاوره ای این مرکز نیز بهره ببرید. برای دریافت مشاوره تلفنی با شماره 9099071985 از سراسر کشور بدون پیش شماره تماس بگیرید.

سوالات متداول

شایع ترین حوادثی که باعث PTSD می شود کدامند؟

سوء استفاده فیزیکی از کودک، خشونت جنسی، حمله فیزیکی، تهدید با سلاح، تصادف و بسیاری از رویدادهای دیگر که در صورت اتفاق نباید از تاثیرات احتمالی آن در زندگی فرد به راحتی چشم پوشی کرد.

شدت علائم اختلال استرسی پس از سانحه چگونه ظاهر می شود؟

علائم PTSD در طول زمان می‌تواند شدید تر شود و ممکن است زمانی که به طور کلی تحت تأثیر قرار می‌گیرید یا هنگامی که در مورد حادثه صحبت می‌کنید، علائم بیشتر و شدیدتری داشته باشید.

در صورتی که این اختلال برای اطرافیانمان ایجاد شد، چه کنیم؟

آنها را درک کنید و به آنها زمان دهید تا حالت تروما کاهش یابد و در کنار و حامی آنها باشید.

از کجا بفهمیم به اختلال پی تی اس دی دچار شده‌ایم؟

افرادی که نگران این موضوع هستند می‌توانند با مراجعه به روانپزشک و ارائه تست نسبت به این موضوع مطلع شوند.