فوبیا چیست و چه علایمی دارد؟ بهترین روش های درمان قطعی فوبیا

ممکن است شما با افرادی مواجه شوید که با دیدن برخی حیوانات دچار ترس های شدید شوند طوری که از هوش بروند یا علایم پانیک از خود نشان دهند. همچنین افرادی که از سوار شدن در آسانسور وحشت دارند یا افرادی که از چیزهای عجیبی مانند حفره های بذر گل نیلوفرآبی می ترسند. این افراد دچار فوبیا هستند.

فوبیاها انواع متنوعی دارند که هر کدام از آن ها می تواند در زندگی افراد رخ بدهد و عامل آن تجارب تلخ گذشته به خصوص کودکی فرد است.

با ما همراه شوید تا در مورد فوبیا و علایم آن و درمان های قطعی آن صحبت کنیم

فوبیا چیست؟

فوبیا در لغت به معنای ترس بیمارگونه و در واقعیت نوعی هراس غیرمنطقی و بسیار شدید است که فرد هنگامی که در معرض جسم خاصی یا در موقعیت خاصی قرار می گیرد از خود بروز می دهد. افراد مبتلا به فوبیا در هنگام روبه روشدن با منبع ترس دچار وحشت بیش از اندازه می شوند.

فوبیا بر خلاف استرس و اضطراب، وابسته به منبع ترس است. برای مثال فردی ممکن است فقط از گربه بترسد و با دور کردن چیزی که به آن فوبیا دارد می تواند در آرامش زندگی کند. در برخی موارد منبع فوبیا یک وضعیت است. برای مثال فرد نسبت به فضاهای تنگ فوبیا (کلاستروفوبیا) دارد. از این رو نمی تواند سوار آسانسور شود.

این افراد می دانند که ترس آن ها غیرواقعی است اما از کنترل آن ها ناتوان هستند. این اختلال می تواند در زندگی روزمره، سلامتی و ارتباط اجتماعی آن ها مشکل ایجاد کند.

علائم فوبیا

• حملات پانیک
• ضربان قلب بالا و تپش قلب
• تنگی نفس
• سرگیجه یا سردرد
• عرق شدید
• درد معده
• حالت تهوع
• بالا رفتن فشار خون
• تکلم سریع یا ناتوانی در صحبت کردن
• خشک شدن دهان
• احساس درد یا گرفتگی در قفسه سینه و ریه ها
• احساس خفگی

تمامی این علایم لزوما در یک فرد دیده نمی شود بلکه ممکن است یک یا چند علامت در فرد دیده شود. علایم فوبیا می تواند با حملات پانیک همراه نباشد.

علل ایجاد فوبیا

به نظر می رسد برخی اتفاقات و تجارب تلخی که در گذشته برای فرد ایجاد شده است این فوبیا ها را ایجاد می کند. برای مثال فردی که یک بار مورد حمله سگ قرار گرفته و خاطره بدی در ذهن او حک شده است در هنگام دیدن سگ دچار علایم فوبیا می شود. ژنتیک نیز در ابتلا به فوبیا موثر است. افرادی که یکی از والدین آن ها دچار اختلال اضطرابی یا فوبیا است ممکن است به فوبیا مبتلا شوند.

انواع فوبیا

فوبیاها انواع بسیار زیادی دارند برخی شایع بوده و برخی دیگر عجیب و غیرقابل باور به نظر می رسند.

این فوبیا ها به چند دسته زیر  تقسیم می شود:

• فوبیای حیوانات.
• فوبیای محیط طبیعی مانند رعد و برق.
• فوبیای مربوط به مشکلات پزشکی.
• فوبیای مربوط به موقعیت مانند پرواز.
• سایر فوبیاها.

برخی از انواع فوبیا عبارتند از:

فوبیای اجتماعی (Social Anxiety Phobia)

فوبیای اجتماعی نوعی اختلال اضطراب اجتماعی است که در آن فرد با قرارگیری در موقعیت های اجتماعی دچار هراس شدید می شوند این افراد از حاضر شدن در اجتماع دوری می کنند. در حالت حادتر این فوبیا، فرد حتی می ترسد به تلفن جواب بدهد.

فوبیای صحبت در جمع (Glossophobia)

در این حالت فرد از صحبت در جمع هراس دارد. افرادی که دچار این فوبیا هستند هنگامی که در یک جمع قرار می گیرند نیز می ترسند و علایم اضطراب از خود نشان می دهند.

نیکتوفوبیا (Nyctophobia)

ترس از تاریکی فوبیایی است که بیشتر در کودکی دیده می شود. این هراس به مرور زمان از بین می رود اما اگر تا دوره نوجوانی یا بزرگسالی ادامه یابد فوبیا محسوب شده و باید درمان شود.

آگورافوبیا (Agoraphobia) یا فوبیای مکان های باز

در اگورافوبیا فرد از قرارگیری در محیط های باز می ترسد. این فرد از حضور در محیط هایی که نتواند از آن به سرعت خارج شد هراس دارند. برای مثال اماکن شلوغ، پل ها، وسایل نقلیه عمومی، فرودگاه ها و … در فرد ایجاد علایمی مانند اضطراب زیاد و از هوش رفتن را ایجاد می کند.

این افراد از ترس این که با قرار گرفتن در این مکان ها درگیر حمله پانیک شوند دچار استرس و اضطراب می شوند. این افراد از قرارگیری از چنین مکان هایی اجتناب می کنند.

فوبیای اقیانوس

افراد مبتلا به این فوبیا از فاصله گرفتن از خشکی و مواجهه با امواج دریا و اقیانوس هراس دارند. ترس این افراد از غرق شدن است نه از آب. نوعی فوبیا به نام آب هراسی نیز وجود دارد که متفاوت از فوبیای اقیانوس است که در آن فرد حتی از قرار گرفتن در وان حمام نیز می ترسد.

آکروفوبیا (Acrophobia)

فوبیای ارتفاع یا بلندی هراسی نوعی فوبیا است که فرد از قرار گرفتن در ارتفاع از جمله کوه، ساختمان ها بلند و حتی بالای پله ها می ترسد. ممکن است در اثر این ترس دچار سرگیجه یا از دست دادن هشیاری شود.

آوینوفوبیا (Aviophobia)

آوینوفوبیا فوبیا ترس از پرواز است. افرادی که دچار این هراس هستند از سوار شدن بر هواپیما می ترسند.

هِموفوبیا (Hemophobia)

ترس از خون نیز فوبیای بسیاری از افراد است. این افراد هنگام دیدن خون خود یا دیگران بیهوش می شوند.

ترایپوفوبیا یا فوبیای حفره

ترایپوفوبیا از عجیب ترین فوبیاها است که در آن فرد از سوراخ های ریز و الگوهای نامنظم حفره ها یا برجستگی ها می ترسد و دچار اضطراب می شود. برای مثال فرد از کندوی زنبورعسل، چشم حشرات، دانه میوه ها مثل دانه های توت فرنگی، نایلون های حباب دار و حیوانات خالدار می ترسد.

فوبیای دندان پزشکی (Dentophobia)

فردی که به این فوبیا دچار است از تمامی اقدامات دندان پزشکی می ترسد. این افراد در گذشته یک تجربه بسیار بد دندان پزشکی داشته اند که باعث این فوبیا شده است.در صورتی که این ترس ادامه پیدا کند می تواند مانع از مراجعه به دندان پزشکی و چکاپ شود.

تشخیص فوبیا

برای تشخیص فوبیا روانپزشک یا روانشناس ابتدا درباره سابقه خانوادگی فرد سوال می پرسد تا بداند آیا یکی از اعضای خانواده دچار فوبیا است یا نه.

همچنین متخصص در مورد علایم فعلی و تجربه تلخ شما سوالاتی می پرسد. برای مثال اگر تجربه تلخی ناشی از حمله سگ داشته باشید و این که آیا تاثیری بر زندگی شما گذاشته است یا نه. علاوه بر آن ممکن است در مورد سابقه افسردگی شما نیز سوالاتی بپرسد؛ چرا که افراد درگیر فوبیا معمولا افسردگی نیز دارند.

روش های درمان قطعی فوبیا

برای درمان فوبیا از روش های روان درمانی یا دارودرمانی استفاد می شود. گاه متخصص از ترکیب این دو روش برای درمان استفاده می کند.

شناخته شده ترین روش ها برای درمان فوبیا عبارتند از:

رفتار درمانی شناختی

رفتار درمانی شناختی، موثرترین راه برای درمان فوبیا است. در این روش فرد در محیط کنترل شده ای به تدریج در معرض منبع ترس هایش قرار می گیرد. با این کار رفته رفته حساسیت فرد نسبت به آن منبع از بین رفته و ترس در او کمتر و کمتر می شود.

برای مثال فردی که فوبیای سگ دارد می تواند به سگ خانگی آرامی که در بغل صاحب خود است نزدیک شود. در مراحل بعد آرام آرام می تواند سگ را نوازش کند.

در هر کدام از این مراحل روانشناس در کنار فرد است و به او کمک می کند تا آرامش خود را هنگام مواجهه با سگ را کنترل کند یا با تکنیک های اضطراب و استرس بر آن فایق آید. این روش برای درمان فوبیاهای خاص مانند ترس از حیوانات کاربرد زیادی دارد.

تمرکز این روش بر شناسایی افکار غیرمنطقی و تغییر واکنش ها است. در تکنیک های جدید رفتار درمانی شناختی، فرد با استفاده از تکنولوژی واقعیت مجازی در معرض ترس هایش قرار داده می شود.

دارو درمانی

داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب می‌ توانند علائم روانی و جسمانی هراس‌ ها را کاهش دهند. به‌طور معمول ترکیب روان‌درمانی و دارودرمانی، بیشترین میزان اثرگذاری را در درمان فوبیاها دارد.

درمان فوبیای اجتماعی

در مواردی که فرد فوبیای اجتماعی دارد و می خواهد در جمعی سخنرانی کند پزشک با تجویز دارویی مانند پروپرانولول (ایندرال) عوارض اضطراب مانند تپش قلب یا لرزش دست را کنترل می کند. این دارو بر هشیاری فرد اثر نمی گذارد. همچنین درمان شناختی رفتاری به همراه دارودرمانی در درمان فوبیا اجتماعی موثر است.

برای درمان بلندمدت فوبیا اجتماعی، داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سورتونین (SSRI) مانند سرترالین (زولوفت)، پاروکستین (پاکسیل) یا فلوئوکستین (پروزاک) تجویز می شود.

در پایان

فوبیا نوعی هراس غیرمنطقی است که باعث می شود فرد تا سرحد مرگ از چیزی بترسد. این ترس آن قدر زیاد است که ممکن است فرد را دچار حملات پانیک کند. درمان فوبیا به خصوص در مواردی که با موارد روزمره، سلامتی و کاری در ارتباط است یک ضرورت به حساب می آید.

در مواردی که فرد دچار هراسی مانند دندان پزشکی، اضطراب اجتماعی یا صحبت در جمع است عدم درمان می تواند باعث مختل شدن زندگی او شود. تشخیص فوبیا توسط روانشناس و روانپزشک صورت می گیرد. نکته ای که باید در نظر داشت این است که درمان فوبیا نیاز به صبوری دارد. اگر فوبیا دارید نباید در حین درمان به سرعت ناامید شوید.

اگر در مورد فوبیا و نحوه درمان آن سوالی دارید می توانید با روانشناسان مرکز مشاوره هم اندیشان صحبت کرده و از آن ها مشاوره بگیرید. برای مشاوره تلفنی با شماره 9099071985 تماس بگیرید.

سوالات متداول

داروی فوبیا چیست؟

فوبیا داروی خاصی ندارد اما متخصص برای کنترل علایم اضطراب و استرس داروهایی مانند پروپرانول تجویز می کند.

رایج ترین فوبیاها کدامند؟

ترس از ارتفاع، ترس از تاریکی، ترس از حیوانات و کلاستروفوبیا یا تنگنا هراسی.