هر آنچه که باید درباره اختلال دلبستگی واکنشی (Reactive attachment disorder) در کودکان بدانید!

کوچک ترین رفتاری که در اعمال کودکان مشاهده می شود، نشانگر روحیات، احساسات و سلامت آن ها می باشد. برخی از این رفتارها، نشانه هایی از وجود اختلالات روانی در کودک را نشان می دهند.

برای مثال اگر کودکی پرخاشگر و سرکش باشد و بدون توجه به والدین خود، رفتاری نامناسب با دیگر افراد داشته باشد، ممکن است به اختلال دلبستگی مبتلا باشد.

در صورت مشاهده علایم دلبستگی در کودک خود، برای جلوگیری از عواقب جبران ناپذیر، این اختلال بایستی توسط پزشک تشخیص داده شود و کودک برای بهبود تحت درمان قرار بگیرد.

از شما دعوت می کنیم در ادامه مطلب با مرکز مشاوره هم اندیشان همراه باشید تا به بررسی اختلال دلبستگی واکنشی در کودکان بپردازیم.

منظور از اختلال دلبستگی واکنشی در کودکان چیست؟

اختلال دلبستگی واکنشی (Reactive attachment disorder)، از اختلالات عاطفی و روانی شدید است که کودکان را تحت تاثیر قرار می دهد.

در واقع هنگامی این اختلال اتفاق می افتد، که نیازهای اولیه کودک برای راحتی و با محبت برآورده نشود و او نتواند پیوند عاطفی سالمی را بین خود و مراقبان اصلی خود (والدین) برقرار کند.

اختلال دلبستگی واکنشی می تواند خود را به دو صورت بروز دهد. در نوع اول می تواند کودک را از برقراری روابط اجتماعی با دیگران باز دارد و در نوع دوم می تواند باعث شود که کودک بیش از حد به دنبال جلب توجه باشد.

این اختلال ممکن است از همان ابتدای نوزادی رخ دهد، اما تشخیص آن تا زمانی که سن کودک به حداقل 5 سال نرسد امکان پذیر نمی باشد.

چگونه اختلال دلبستگی واکنشی برای کودک اتفاق می ‌افتد؟

محیط و شرایطی که کودک در آن رشد می کند، بر سلامت جسمی و روانی او تاثیر می گذارد. هنگامی که به نیازهای اساسی کودک پاسخ داده نشود و به صورت مداوم مورد بی توجهی قرار بگیرد، دیگر نمی تواند در محیطی که زندگی می کند احساس امنیت داشته باشد.

در واقع اگر سطح مناسبی از مراقبت و محبت برای کودک مهیا نشود، احتمال رخ دادن اختلال دلبستگی واکنشی در کودک به وجود می آید. این اختلال بیشتر در کودکانی مشاهده می شود که به مدت طولانی از والدین خود دور بوده‌اند یا بخش زیادی از زندگی خود را در پرورشگاه گذرانده اند.

همچنین کودکانی که دارای مادری با روحیه افسرده خویی هستند یا والدینی با مشکلات روانی شدید داشته باشند نیز در معرض این اختلال قرار می گیرند.

10 نشانه که اختلال دلبستگی واکنشی را در کودک شما نشان می دهد!

کودکانی که به اختلال دلبستگی واکنشی دچار شده اند، نسبت به دیگر کودکان هم دوره خود، رفتارهای متفاوتی بروز می دهند. برخی از این رفتارها، علائم این اختلال بوده و هشداری برای والدین آنها محسوب می شود.

این 10 نشانه عبارتند از:

1. بی حالی و ظاهری غمگین
2. شکست در لبخند زدن یا عدم توانایی آن
3. کناره گیری بدون دلیل
4. ترس و تحریک پذیری
5. بیزاری از لمس و محبت فیزیکی به خصوص نسبت به مراقبین خود
6. ابراز خشم، عصبانی بودن، سرکش و نافرمانی کودک
7. عدم نشان دادن احساساتی همچون پشیمانی یا احساس گناه
8. هیچ تفاوتی برای مراقبین خود با دیگر افراد قائل نمی شوند. (این کودکان به افراد غریبه بیشتر تمایل نشان می دهند.)
9. عدم رفتار مورد انتظار هنگام تعامل با دیگران
10. تمایل به رفتار کردن کمتر از سن خود و جلب توجه از راه های عجیب و خطرناک

چگونه می توان اختلال دلبستگی واکنشی را در کودک تشخیص داد؟

هنگامی که نشانه های اختلال دلبستگی واکنشی را در کودک خود مشاهده کردید، زمان آن است که به پزشک یا مشاور جهت تشخیص اصلی و درمان آن مراجعه کنید.

پزشک ممکن است از طریق پرسش هایی از رفتارهای کودک و همچنین الگوهای رفتاری والدین، وضعیت کودک را ارزیابی کند.

برای تشخیص دقیق، تمامی رفتارهای سابق کودک مورد بررسی قرار می گیرد. همچنین پزشک در این مرحله بایستی به علائم اختلال طیف اوتیسم که در ظاهر شباهت زیادی با اختلال دلبستگی واکنشی دارد، توجه کند و وجود یا عدم وجود آن را تایید کند.

راه و نحوه درمان کودک مبتلا به اختلال دلبستگی واکنشی در کودکان چیست؟

درمان اختلالات دلبستگی واکنشی (Reactive attachment disorder) با هدف ترمیم یا ایجاد روابط خانوادگی سالم از نظر عاطفی بین کودک و والدین آن انجام می شود و بر تقویت این پیوندها متمرکز است.

در روش درمان این اختلال علاوه بر کودک، والدین او هم از برنامه های درمانی بهره مند می شوند تا به بهبود کودک کمک کنند.

روش درمان اختلال دلبستگی واکنشی شامل برنامه های زیر می شود:

• روان درمانی (مشاوره)

درمانگران برای شناخت بیشتر کودک، توجه به نشانه ها و علت یابی این اختلال ممکن است به صورت جداگانه یا ترکیبی با کودک و والدین آن ملاقات کنند. آنها سعی می کنند از طرق مختلف الگوی رفتاری مشکل ساز در کودک را شناسایی کرده و در تغییر آن به کودک کمک کنند.

• خانواده درمانی

این درمان شامل همکاری با والدین کودک می شود و راهی برای ایجاد روابط سالم بین آن ها و کودک به شمار می رود. خانواده درمانی اغلب به فعالیت های سرگرم کننده و پاداش دهنده که پیوند دلبستگی را تقویت می کند، متمرکز است و همچنین به درک بیشتر والدین و رفتار مناسب آن ها برای بهبود کودک کمک می کند.

• مداخله مهارت های اجتماعی

در این برنامه به روابط اجتماعی کودک می پردازند و به آن شیوه تعامل مناسب در محیط های اجتماعی با دیگر کودکان هم سن و سال خود را می آموزند. معمولا در این درمان با نقش دادن والدین مهارت های اجتماعی را به کودک یاد می دهند.

• آموزش ویژه

در صورتی که کودکی واجد شرایط باشد و از اختلال کمتری برخوردار باشد، تمامی این برنامه ها به همراه دیگر آموزش مهارت ها موجب موفقیت و رشد در تحصیل و زندگی اجتماعی وی می شوند.

• کلاس های مهارت های فرزند پروری

در این کلاس ها والدین را با تمامی خصوصیات کودکان مبتلا به اختلال دلبستگی واکنشی آشنا می کنند و راه های موثرتری را برای مدیریت در هنگام مواجه شدن با چالش های فرزندانشان آموزش می دهند.

چرا باید اختلال دلبستگی واکنشی در کودکان را جدی گرفت؟

اختلال دلبستگی در کودکان می تواند بدون درمان، تا چندین سال همراه آن ها باشد و عواقب جبران ناپذیری را در زندگی کودک بر جای بگذارد. این اختلال می تواند موجب سردی کودک شده و موجب بروز رفتارهای ظالمانه کودک با افراد و حیوانات شود.

تجربه مسائل دلبستگی می تواند بر توانایی او در بیان احساسات خود، ایجاد اعتماد و امنیت، ایجاد روابط معنادار یا به طور کلی بر برقراری ارتباطات اجتماعی کودک در آینده تاثیر بگذارد.

همچنین از دیگر عوارض این اختلال می توان به تاخیر در رشد فیزیکی، تاخیر در نقاط عطف رشد و مواجه شدن کودک با مشکلات عاطفی همچون افسردگی و اضطراب، سوء مصرف و وابستگی به مواد مخدر و الکل و… اشاره کرد.

چه کار کنیم تا کودکمان دچار اختلال دلبستگی واکنشی نشود؟

با این که اختلال دلبستگی واکنشی، جزء بیماری های نادر به شمار می رود و نمی توان با قطعیت روش هایی را برای پیشگیری از آن توصیه کرد، اما ممکن است راه های برای کاهش خطر ابتلا کودک به آن وجود داشته باشد.

لازمه جلوگیری از این اختلال جدی، فراهم کردن محیطی با ثبات و امن برای کودک می باشد که در آن به حداقل نیازهای اساسی و عاطفی آن توجه شود.

برخی از این توصیه برای والدین به شرح زیر می باشند:

• به احساسات کودک نظیر اندوه و شادی توجه کنید.
• با بازی کردن، صحبت کردن، تماس چشمی و لبخند زدن به صورت فعال با کودک خود ارتباط برقرار کنید.
• از کودک پشتیبانی کنید و به او در کنار خود احساس امنیت بدهید.
• تعامل گرم و محبت آمیزی با کودک خود داشته باشید و از در آغوش گرفتن آن غافل نشوید.

اهمیت تشخیص و درمان اختلال دلبستگی واکنشی در کودکان

اختلال دلبستگی واکنشی (Reactive attachment disorder) در کودکان، هنگامی اتفاق می افتد که نیازهای احساسی و اصلی آن ها از جانب والدینشان برآورده نشود. این اختلال مسیر رشد روانی و جسمانی کودک را تحت تاثیر قرار می دهد و روابط اجتماعی آن را نیز دچار مشکل می کند.

کودکان مبتلا به اختلال دلبستگی واکنشی در رفتار خود، علایمی را بروز می دهند که نشانگر وجود آن می باشد و والدین آن ها بایستی در صورت مشاهده این نشانه ها که در بالا بطور مفصل به آنها اشاره شد، به پزشک مراجعه کرده و پس از تشخیص به درمان آن اقدام کنند، چرا که این اختلال می تواند تا مدت طولانی در فرد باقی بماند و به او آسیب بزند.

اگر چنین علایمی را در فرزند خود مشاهده کردید، بهتر است با یک روانشناس کودک مشورت کنید تا نسبت به این علایم تشخیص درست را بدهد.

برای دریافت مشاوره تلفنی کودک با شماره 9099071985 تماس بگیرید.

سوالات متداول

علت اختلال دلبستگی واکنشی در کودکان چیست؟

عدم وجود پیوند سالم بین کودک و والدین

درمان اختلال دلبستگی واکنشی چگونه انجام می شود؟

توسط پزشک تشخیص داده شده و طبق برنامه های روان درمانی پیش می رود.