بیش فعالی، اختلال نقض توجه یا (ADHD) چیست؟ + راه های درمان آن در کودکان و بزرگسالان

بیش فعالی از نظر برخی ها، حرکت و جنب و جوش زیاد کودک است؛ در حالی که بیش فعالی یک اختلال است و علایم و نتایج آن بیشتر زندگی فرد را تحت تاثیر خود قرا می دهد!

این علایم شامل اختلال در عملکرد کودک در مدرسه خانه یا موقعیت های اجتماعی است. کودک دچار بیش فعالی بی قرار و سرگردان است؛ نمی تواند یکجا بنشیند و کاری مانند بازی یا نقاشی را انجام دهد!

در این مقاله از مرکز مشاوره هم اندیشان، تصمیم گرفته توضیحاتی را در خصوص بیش فعالی، اختلال نقض توجه یا (ADHD) در اختیار شما قرار دهیم. لذا از شما دعوت می کنیم تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

بیش فعالی یا نقص توجه چیست؟

اختلال نقص توجه یا اختلال بیش‌ فعالی، اختلال روانی است که  فرد در آن به طور مداوم با مشکل عدم تمرکز، پرخاشگری و رفتارهای مداخله ای روبه رو است. این اختلال باعث عزت نفس پایین و روابط ناپایدار در مدرسه و شغل شده مشکلات زیادی برای فرد ایجاد می کند. علایم بیش فعالی در کودکی شروع شده و در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع به بیش فعالی بزرگسالان تبدیل می شود. ان می پردازیم:

علایم بیش فعالی در بزرگسالان

• رفتارهای تکانشی
• مشکل در تمرکز
• ناتوانی در مدیریت زمان
• بی نظمی
• ناتوانی در الویت بندی
• یا فعالیت زیاد یا بی‌حوصلگی
• کم‌توانی در تحمل ناامیدی
• نوسانات خلقی زیاد

علایم بیش فعالی در کودکان

• آسیب رسانی به خود و دیگران
• گفتار و رفتار نامتعادل
• ترک ناگهانی شغل
• خرج کردن بی برنامه پول
• رفتارهای غیرقابل پیش بینی
• ابراز هیجانات ناگهانی
• پرخوری و پرنوشی
• کم صبری
• پریدن وسط حرف دیگران
• بی حوصلگی در ایستادن در صف

تفاوت رفتار معمولی با بیش‌فعالی چیست؟

همه افراد در برخی از دوره های زندگی علایم بیش فعالی را از خود بروز می دهند اما این علایم اگر به تازگی در فرد مشاهده شده یا گاهی در گذشته بوده است نمی تواند اختلال بیش فعالی باشد. تنها زمانی می توانیم بگوییم فرد بیش فعالی دارد که این علایم شدید و ادامه دار بوده باشد طوری که مشکلات زیادی برای او ایجاد کرده و  زندگیش را مختل کند.

برای تشخیص بیش فعالی در بزرگسالان علایم آن را در کودکی فرد باید جست و جو کرد.

به طور کلی تشخیص بیش فعالی در بزرگسالان دشوار است چرا که علایم بیش فعالی بزرگسالان شبیه سایر اختلالات نظیر اضطراب یا اختلالات خلقی است.

تحقیقات نشان می دهد افراد درگیر بیش فعالی معمولا افسردگی یا اضطراب نیز دارند.

انواع بیش فعالی

بیش فعالی به سه نوع تقسیم می شود، که در ادامه هرکدام را بررسی می کنیم.

1- بیش فعالی بی توجه

مبتلایان به این نوع از بیش فعالی، علایم بی توجهی بیشتر از سایر علایم تجربه می کنند. افراد مبتلا علایمی مانند حواس پرتی، خستگی سریع، عدم تمرکز، گم کردن وسایل، کندی عملکرد و  گوش ندادن را دارند.

2- بیش فعالی تکانشی

در این نوع از بیش فعالی رفتارهای تکانشی مانند بی قراری بیشتر از سایر علایم دیده می شود. مشخصه این افراد آرام ننشستن تکان خوردن بی تابی رفتار و واکنش های نامناسب حرکت مداوم است.

3- بیش فعال ترکیبی

علایم این نوع تنها در دسته تکانشی یا بی توجهی قرار نمی گیرد؛ بلکه ترکیبی از هر دوی این ها است!

عوامل خطر در ابتلا به اختلال نقص توجه

• ابتلای یکی از افراد خانواده به بیش فعالی خطر ابتلای سایر اعضای خانواده افزایش می دهد.
• مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر توسط مادر باردار احتمال تولد کودک بیش فعال را افزایش می دهد.
•    اگر کودک در محیطهای سمی مانند محیط آلوده به سرب قرار گرفته باشداحتمال خطر بالا می رود.

تشخیص بیش فعالی

بیش فعالی در اوایل زندگی و قبل از 12 سالگی بروز می یابد؛ ممکن است تا بزرگسالی ادامه پیدا کند و مشکلات زیادی برای فرد ایجاد کند. آزمایش واحدی برای تایید تشخیص بیش فعالی وجود ندارد و تشخیص آن نیز در بزرگسالی دشوار است.

در حالت کلی پزشک می تواند مراحل زیر را برای تشخیص انجام دهد:

1. معاینه فیزیکی برای تشخیص علایم دیگر
2. گرفتن شرح حال از سوابق پزشکی و خانوادگی شخص
3. جمع آوری اطلاعات و آزمایش های روانشناسی وضعیت بیمار و درجه بیش فعالی او تعیین می شود.

عوارض جانبی بیش فعالی

• بیکاری
• مشکل با قانون
• مصرف الکل یا مواد مخدر دیگر
• عملکرد ضعیف در مدرسه یا محل کار
• روابط نامشخص
• تصادف مکرر خودرو یا سایر حوادث
• تلاش برای خودکشی
• سلامت جسمی و روحی ضعیف
• خود تصویری ضعیف

درمان بیش فعالی

بیش فعالی و علایم آن قابل کنترل است و متخصصان با روش هایی مانند دارودرمانی، می توانند در درمان آن به افراد کمک کنند.

1- دارو درمانی

رایج ترین درمان برای اختلال بیش فعالی دارودرمانی است. این داروها بر دو نوع داروهای محرک و غیر محرک تقسیم می شود. داروهای محرک باعث کاهش علایم بیش فعالی و افزایش تمرکز و توجه فرد می شود.

از جمله این داروها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آدرال (آمفتامین و دکستروآمفتامین)
• دکسدرین (دکستروآمفتامین)
• متادات (متیل فنیدات هیدروکلراید)
• کنسرتا (آزاد کننده متیل فنیدات)
• ریتالین (متیل فنیدات)
• فوکالین (دکس متیل فنیدات)

2- داروهای غیر محرک

در برخی موارد، پزشک داروهای غیر محرک را نیز به فرد تجویز می کند. معمولا در مواردی که داروهای محرک عوارض جانبی بدی بر روی بیمار داشته باشد، داروهای غیر محرک تجویز می شود.

در ادامه برخی از این داروهای غیرمحرک را می بینید:

• گوانفاسین (انتیونیو)
• استاترا (آنوموکستین)
• کلوئیدین (کاتاپرس)
• ولبوترین ایکس ال (بوپروپیون هیدروکلراید)

3- استراتژی‌ های رفتاری

نقش محیط در بروز و کنترل علایم بیش فعالی انکار ناپذیر است؛ اگر فرد در محیطی نامنظم باشد، این علایم بدتر می شود!

برخی از استراتژی هایی که هم برای کودکان و هم بزرگسالان کارآمد است، بشرح زیر است:

• استفاده از چک لیست برای یادآوری کارها یا انجام کارهای چند مرحله می تواند مفید باشد.
• استفاده از ساعت زنگداری که هر 15 دقیقه یکبار زنگ می زند، به کودک یادآوری می کند که می تواند استراحت کند.
• استفاده از هشدار ساعت برای هشدار داروها می تواند مقید باشد.
• استفاده از جدول روزانه برای ایجاد عادت جدید مانند مسواک کردن موثر است.
• استفاده از برنامه ریزی برای درک گذر زمان و کارهایی که مهلت انجام دارند.

4- آموزش‌ های رفتاری به پدر و مادر

گاهی والدین کودکان بیش فعال با خود فکر می کنند نتوانسته اند کودک خود را به خوبی تربیت کنند! در حالی که این امر واقعیت ندارد؛ کودک به حمایت عاطفی والدینش نیاز دارد.

والدینی موفق هستند که بتوانند قوانینی برای کودک خود در نظر گرفته و با سیستم پاداش و تنبیه بتوانند به اصلاح رفتار او بپردازند.

5- آموزش مهارت‌ های اجتماعی

افرادی که بیش فعالی نقص توجه دارند، مهارت اجتماعی ندارند و این ممکن است باعث شود بی ادب به نظر برسد. برای مثال ممکن است وسط حرف کسی بپرد یا موقع حرف زدن کسی به او توجه نکند. یکی از راه های درمان بیش فعالی بزرگسالان بدون دارو  مهارت آموزی است.

آموزش مهارت اجتماعی، می تواند بخشی از برنامه آموزشی افراد باشد که توسط درمانگر یا والدین انجام می شود.

6- مشاوره و روان درمانی

رفتار درمانی شناختی برای مبتلایان به اختلال بیش فعالی نقص توجه موثر است. با این روش خجالت و کمبود اعتماد به نفس افراد درمان می شود.

7- آموزش گرفتن

زندگی ساختارمند کمک زیادی در کنترل علایم و درمان بیماری می کند. این کار ساده نیست؛ اما کمک گرفتن از یک مربی می تواند در پیاده سازی این نظم در زندگی مفید واقع شود.

برای مثال به افراد کمک می کنند کارهای چند مرحله ای که برای آن ها دشوار است را انجام دهند؛ یا پروژه های خود را با تمرکز بیشتری انجام دهند.

8- حمایت گروهی

حمایت گروهی، نقش زیادی در بهبود افراد دارد والدین باید به لحاظ آموزشی، عاطفی و تشویقی، از کودک خود حمایت کنند و در کنار او قرار گیرند.

9- سازش پذیری

بسیاری از مبتلایان به بیش فعالی از درخواست سازش پذیری از دیگران خجالت می کشند؛ چرا که فکر می کنند باعث جلب توجه می شود. اما درخواست سازش پذیری می تواند باعث درک دیگران از شرایط شما و آماده کردن محیط برای شما می شود.

نمونه ای از این کار انجام امتحانات در یک اتاق ساکت یا کمک به دانش آموز در یادداشت برداری است. یا استفاده از علامت های “مزاحم نشوید!” برای جلوگیری از حواس پرتی در محیط کار با هماهنگی رئیستان!

در پایان

بیش فعالی یا نقص توجه اختلالی است که منشا آن در کودکی افراد است. در صورتی که در کودکی به موقع تشخیص و درمان نشود علایم ادامه یافته و به بیش فعالی در بزرگسالان تبدیل میشود. این اختلال خود را شبیه به افسردگی بروز می دهد. در صورتی که افسردگی و اضطراب اختلال همایند بیش فعالی بوده و برای تشخیص آن باید به روانپزشک حاذق مراجعه کرد.

اگر خود یا فرزندتان به بیش فعالی مبتلا است، می توانید با روانشناسان مرکز مشاور هم اندیشان تماس بگیرید. این مرکز به شما کمک می کند پاسخ سوالات خود را در این زمینه پیدا کنید.

برای مشاوره تلفنی با شماره 02191023933 تماس بگیرید.

سوالات متداول

شیوع اختلال بیش فعالی در بزرگسالان چقدر است؟

4 درصد

درمان بدون دارو بیش فعالی در بزرگسالان چیست؟

رفتار درمانی، CBT، ورزش، مکمل و تغذیه، خواب کافی